Gogoa

Larrepetit 2011-09-17

          Zazpi orduko hegaldiaren ostean, Barajasko aireportura iritsi nintzen. Eta han, berriro ere segurtasun neurri berriak pasa behar terminalez aldatzerako orduan. Nire aurrean, ilaran, Europa iparraldeko herrialderen bateko adineko bikote irribarretsu bat. Segurtasunaz arduratzen zen gizonezko «gogorik gabe» baten parera iritsi eta, «tarjetas de embarque» y «pasaportes» oihukatu zigun, zakar. Nire aurreko bikoteak, gazteleraz ulertu ez, eta irribarrea galdu gabe, ingelesez esaldi bera entzungo zuen zain geratu zen. «Que les he dicho que las tarjetas de embarque y pasaportes, si no no van a pasar», berriro, aurrekoan baino zakarrago. Bikotea, elkarri begira, lotsa puntuarekin, zer egin ez zekiela, ezin ulertu. «Tarjetas de embarque y pasaportes, joder», berriro. Neronek paperak galdu aurretik, ingelesera itzuli nien.

          Nola liteke, Barajas bezalako Nazioarteko aireportu batean, eta bereziki mundu guztiko jendearekin harreman zuzena izango duen langileak ingelesez tutik ere ez jakitea?

          Seguru nago, mediku, ertzain, irakasle, politikari, administrazioko langile, ogi saltzaile, zapatari, metroko langile eta farmazialari makina batek, Barajasen nik bizitakoaren aurrean, kasik sentipen antzekoa eta iritzi bera izango dutela.

          Baina konturatu ote dira, osasun etxera, komisariara, ikastetxera, parlamentura, okindegira, zapata dendara, metrora edo farmaziara joaten garen euskaldunak ere berdin sentitzen garela? Zakarkeria ere maila berean sentitu dezakegu. Eta kasu horretan, gogorik gabekoak argi dago zeintzuk diren. Ze hori da hizkuntza bat ikasteko errezetako osagai nagusiena: gogoa, nahi izatea.

          Mezu baikorra bukatzeko: probatu, bizi, sentitu, ulertu eta aberastu. Ziento bat aukera dauzkazu ikasteko. Eta ez da hain zaila. Benetan.

Supiztaileak

Larrepetit, 2011-09-10

          Suak itzaltzearen lanbideak meritu handia du. Nola jokatu jakitea, ausardia eta egoera fisiko onean egotea eskatzen duen lanbideetako bat, zalantzarik gabe. Lehendabiziko biak badituzte New Yorkekoek ere. Batzuei ikusten zaizkien tripa zakuei begiratuta, hirugarrena ez denek.

          Hala ere, suak itzali itzaltzen dituzte. Baina baita makina bat piztu ere: Hollywoodeko aktore batek baino gehiagok nahiko luke hiri honetako suhiltzaile batzuei darien izarren distira. Ez daukate heroiaren paperean sartu beharrik. Heroiak dira, eta hala sentitzen dira.

           Ohikoa da, hirian barrena dauzkaten postuetan, bisitariak erretratuak ateratzeko gogoa piztuta sentitzea. Kolore gorriko kamioi zalapartatsuaren aurrean jarri eta, klik eta klik, irribarre zuri eta politeko suhiltzailearekin ateratakoa Facebooken zintzilikatzeko primerakoa izango da.

          Handia izatean beraiek bezalakoa izatea gustatuko litzaiokeen umearengan ilusioaren txinparta sortzen dute, eta hura kamioira igotzen badute, ilusioa nahi bilakatzen da.

          Ibilgailuetan jarrita dauzkaten bandera estatubatuarrekin abertzaletasunaren sugarra lau haizetara zabaltzen dute. Nola gainera!

          Pasaeran, hiritar askoren tinpanoak sutan jartzen dituzte beraien sirena eta bozina soinu ez batere osasuntsuekin. Baina laguntza jaso duenarengandik esker on sutsuak jasotzen dituztela jakiteak kexuak itzaltzen ditu.

          Merkataritza negozioaren kea ere urrutitik ikusteko modukoa da: NYFD (New York Fire Department) jartzen duten produktuak kontu korronte batzuk ederki berotzen ari dira.

           Eta gero, nola ez, sexuarena dago: gizon eta emakume batzuengan gorputz uniformedun horiek, edo uniformerik gabeko gorputzek, pizten duten sexu desioa, morboa.

          Nago, mundu osoko suhiltzaileek hauek adina su, edo gehiago, itzaliko dituztela. Baina piztu?

I-11ko atentatuak. 10 urte (VI)

BERRIAn argitaratua 2011-09-11

 

BERRIAra Hemendik 

 

 Gaur bezalako egun batean

 

Asteartea oskarbi esnatu zen New Yorken, 2001eko irailaren 11n; Dorre Bikien aurkako atentatuak mundua aldatu zuen egun hartan

3.000 lagun inguru hil ziren atentatuetan; iltzatuta geratu zaio askori egun hura

 

Garikoitz Udabe New York

          American Airlines konpainiako 11 zenbakidun Boeing 767 hegaldia, goizeko zortzietan, 92 bidaiarirekin, Bostongo Logan aireportutik Los Angelesera atera zen. Hamalau minutu geroago, aireportu beretik, 175 United Airlines Boeing 767ak gauza bera egin zuen 65 lagun barruan hartuta.

          08:19an, American Airlines 11 hegaldiko Betty Ong azafata bere konpainiako erreserbak egiteko bulegoarekin harremanetan jarri, eta hegazkina bahitzen ari ziren ustea zuela adierazi zien.

          Joe, Lis, Peter eta Osmar New Yorkeko bizilagunentzat ez zen egun berezia. Astearte arrunt bat zen, eta, betiko legez, norbera bere zereginetara bidean jarri zen.

          08:21ean, American Airlines 77 hegazkinak (Boeing 757) Los Angeleserako bidaia abiatu zuen, Washingtongo Dulles aireportutik. 64 bidaiari zeramatzan.

          Bi urte dira Joe World Trade Center berria eraikitzeko lanetan ari dela. Egun hartan, ordea, 61. Kaleko eraikuntza batean ari zen. Lis, berriz, Midtownera, Manhattanen erdi aldera, joan zen, han zuen-eta lantokia.

          08:37an, American Airlines 11 hegaldia bahitua izan zitekeen susmoaren berri eman zioten NORAD Ipar Amerikako Aire Eremuko Defentsa Agintaritzari. Osmar, metrorantz zihoan orduan. «Zero eremutik gertu dagoen Chambers geltokira iritsi behar nuen».

          08:41ean, Newarkeko aireportutik (New Jersey), United Airlines 93k (Boeing 757) San Frantziskorako bidaia abiatu zuen, 44 pertsona barruan hartuta.

          Peter Brooklynen jaio eta hazitako gizona da. Gaur egun zero eremutik oso gertu dagoen eraikin batean egiten du lan garbitzaile gisa. Egun hartan, ordu horretan, E lineako metroa hartu eta Queeensen duen etxerantz abiatu zen. Ez zuen pentsatu bere trena ordutan azkena izango zenik.

          08:46an, American Airlines 11 hegazkinak World Trade Centerreko iparraldeko dorrea jo zuen. «Irratia entzuten ari ginen albistearen berri eman zutenean», gogoratu du Joek. «Horrela jakin genuen eraikin bat lehendabizi, eta beste bat gero, bi hegazkinek jo zituztela».

          Hamazazpi minutu geroago, United 175 hegaldiak hegoaldeko dorrea jo zuen. Bigarren kolpe hura mundu osoan zuzenean ikusi ahal izan zen, aurrekoaren eraginez kamerak hara begira jarrita zeudelako.

          Lis eta bere lankideek ere telebistaren bidez jakin zuten gertakarien berri. «Hasieran inork ez genuen pentsatu eraso bat zenik. Hegazkinarekin zerbait gertatu zela uste genuen. Jendea ez zegoen batere arduratuta».

          Osmarrek ere bazuen lehendabiziko eraikinean gertatutakoaren berri. «Istripua izan zela pentsatu nuen. Chambers eta Canal kaleen artean nengoen, metroan, bigarren hegazkinak hegoaldeko dorrea jo zuenean».

          George Bush presidentea, egun hartan, Sarasotako (Florida) lehen hezkuntzako haurrekin zegoen. 09:07an, Etxe Zuriko prentsa arduraduna presidentearengana hurbildu, eta belarrira bigarren dorrean gertatutakoaren berri eman zion —lehendabizikoaren berri bazuen—, eta AEBak erasopean zeudela gaineratu zion.

          Minutu bat geroago, New Yorkeko aire eremutik ateratzen edo pasatzen ziren hegaldi guztiak debekatu zituzten. Manhattango tunel eta zubi guztiak ixteko erabakia etorri zen segidan, eta, azkenik, hegazkin zibil guztien aireratzeak debekatu zituzten.

09:31: «Ekintza terrorista»

          Bushek ikastetxean jarraitu zuen haurrei entzuten, edo itxura hori egiten. 09:31n, hedabideei mintzatuz, gertatzen ari zena «ekintza terrorista» bat zela aipatu zuen.

          Esan eta izan. 09:37an, American Airlines 77 hegaldiak Pentagonoa jo zuen. Ondorioa berehalakoa izan zen: AEBetako presidentearen aginduz, airean zeuden hegazkin guztiek gertueneko aireportuan lurreratzeko agindua jaso zuten.

          Gertakari haiek ikusita, 09:48ak zirenean, Kongresua eta Etxe Zuria hustu zituzten. Handik gutxira, 09:57an, Bushek Floridatik alde egin zuen, toki seguruago batera.

           Osmar eta beste hainbatek 40 minutu zeramaten metroan. «Handik atera gintuzten. Estaziotik atera, eta lehendabiziko dorrea, hegoaldekoa, erori egin zen». Goizeko hamarrak izateko minutu bat falta zen. Segundo gutxitan dorrea Manhattango paisaiatik desagertu zen. Ondo gogoan ditu Osmarrek jendearen oihu eta lasterketak.

          10:03an, United 93 hegaldia Shanksvillen (Pennsylvania) erori egin zen, ustez bidaiariek hegazkinaren kontrola hartu nahi izan zutenean. Handik 25 minutura, bigarren dorrea etorri zen behera, ordu batzuk lehenago tente, harro kokatuta zeuden lekuan hutsune nabarmena utziaz. 

Hautsez jositako jendea

          Peter Queens auzora iritsi zen azkeneko trenean. «Jende guztia telebistari begira zegoen, eta horrela jakin nuen zer gertatzen ari zen». Ez zuen ezagunik dorreetan, baina gertatzen ari zenarekin «erabat triste» sentitu zen.

          Lisek, berriz, lagunak zituen Dorre Bikietan. «Zorionez, alde egitea lortu zuten guztiek. Noski, nire lagunek ezagutzen zituzten bertan hil ziren asko eta asko».

          11:04an, Nazio Batuen Erakundearen egoitza husten hasi ziren New Yorken.

          Denbora asko telebistari begira pasatu ostean, konpainiatik ateratzeko agindua jaso zuten Lis eta bere lankideek. «Etxera jo genuen, oinez, ez zegoen-eta beste modurik. Gogoan dut nola topo egin nuen hautsez josita, zikinduta zetorren jende mordo batekin. Izugarria izan zen».

          Joe ere oinez abiatu zen etxerantz. «Ez nintzen beldur, ziurrenik gertatzen ari zenaren inguruko informazio askorik ez nuelako. Baina minduta sentitu nintzen, erasopean ginelako».

          Peterrek ere aitortu du gertatzen ari zena ikusita oso triste sentitu zela. «New York erabat aldatu zuen, gu ginena, pentsatzen genuena, hiria bera, dena aldatu zuten eraso haiek».

          Osmarri negar malkoak ateratzen zaizkio. «Min handia sentitzen dut egun hura gogoratzean». Coney Islanden, Brooklyngo muturrean, bizi zen, eta sei ordu behar izan zituen etxera iristeko. «Jende mordo bat gindoazen elkarrekin oinez. Erotuta bezala zebiltzan asko; ez zekiten nora jo. Gainera, ez genekien eraso gehiago izango ziren, eta izuturik geunden».

          13:04an, alerta gorena indarrean jarri zuen Bushek, eta, komunikabideen bidez, nazioari hitz egin zion Barksdaleko aire basetik (Louisiana).

          Ez zen, ordea, egun hartako azkeneko eraikina oraindik erori. 17:25ean, World Trade Center 7 erori zen, ustez barruan sortutako suteek eraginda.

          19:00 inguruan iritsi zen George Bush presidentea Etxe Zurira. Ordu eta erdi geroago, bulegotik nazioari hitz egin zion. 3.000 lagun inguru hil ziren atentatuetan.

          Astearte hura eta ondorengo egunak amaigabeak izan ziren askorentzat. Bereziki beraien berririk izan ez eta familiartekoen bila zebiltzanentzat. Hondakin artean geratu ziren maite zituztenak aurkitzeko esperantzak.

          Geroagokoak dira odol putzu gehiago ekarri dituzten Afganistango eta Irakeko gerrak, Madril eta Londres hirietako burdinbideetako hilotzak, horien harira segurtasunaren izenean hartu diren neurriak… Izan ere, egun hartako ekintzek, mundua aldatu zutela behin eta berriz errepikatu dute adituek. Izan liteke hori arrazoia, baina ez dago zalantzarik geroztik hartutako erabaki asko orduan gertatutakoan arrazoitu dituztela.

          Asko hitz egin da hamar urte hauetan AEBetan gertatutakoaz. Zenbaitzuen ustean konspirazioak bakarrik argitu ditzake ordukoak. Beste batzuentzat konspirazioez hitz egiteak ez dauka ez hankarik eta ez bururik. Lisek, esaterako, egun ez du horretan sinesten, baina lehen bai. «Konspirazioren bat egon izan balitz, urte hauetan zerbait argitara aterako zela uste dut. Beraz, ez dut horretan askorik sinesten gaur egun. Baina nork daki…». 

Bin Ladenen hilketa

          Peterren ustez, teoria horietan pentsatu beharrean nahikoa da «egunerokoa bizitzea». Joek ere ez du halako ezertan sinesten. Hori bai, Peterrek dio bazekiela Osama Bin Laden eraso haien ustezko burua harrapatuko zutela. «Eta gustura nago, harro, hamar urteren ondoren aurkitu dugulako. Familientzat, norbait galdu zutenentzat oso garrantzitsua izan da».

           Bin Laden Pakistanen hil zuten AEBetako tropek iragan maiatzean, eta haren gorpua itsasora bota zuten. Joeren ustez, «Osamak ordaindu du, baina horrek ez dauka bukaerarik. Bat akabatu orduko beste bat jaiotzen da. Al Kaeda ez bada, beste bat izango da. Zergatik? Inor ez dagoelako ados AEBek beste herrialdeetan egiten dutenarekin. Batzuetan asmatzen du, besteetan ez».

          Ez zela gizon ona pentsatzen du Lisek. «Baina terrorismoaren beldur eta mehatxu guztiak pertsona bakarraren bizkar jartzea uste dut zentzugabea dela».

           2006az geroztik zero eremuan berreraikita dagoen World Trade Center 7 eraikineko bulegoetan lan egiten du Lisek. Leihotik, berreraikitze prozesua jarrai dezake, eta Joe ikusi egunero han lanean. Obrek eragindako zikinkeria ataritik garbitzen jarraitu beharko du Peterrek bi kale atzerago. Eta Osmarri negar malkoren batek ihesi egingo dio handik pasatzen den bakoitzean. Izan ere, milaka new yorktarrei bezala, duela hamar urte, gaur bezalako egun batez gertatu, ikusi, bizi eta sentitutakoa oroimenean eta bihotzean iltzaturik geratu zaio.

Obama eraso gune guztietara joango da

Zero eremuan Irailaren 11 Memoriala zabalduko dute, eta hildakoen senitartekoak izango dira ikusten aurrenak

          Aste osoan egin dira AEBetako hiri handi eta txikietan 2001eko irailaren 11 hartan hildakoen omenezko ekitaldiak; batzuk, ofizialak, eta besteak, ez. Argazki erakusketak, kontzertuak, hitzaldiak, denetarik antolatu da ekialdetik mendebaldera.

          Ekitaldi nagusiak, ordea, gaur egingo dira New Yorken eta Washingtonen, eta bertan izango da Barack Obama presidentea. Atentatu haietan bizia galdu zuten ia 3.000 lagunen omenaldi ekitaldietan izango da George Bush bere aurreko presidentea ere. Haien ondoan eseriko dira Michael Bloomberg New York hiriko
alkatea, New Yorkeko eta New Jerseyko gobernadore Andrew Cuomo eta Chris Christie, erasoak izan ziren garaian New Yorkeko alkate zen Rudy Giuliani eta George Pataki gobernadorea.

          Irailaren 11n hildakoen familiartekoek boz goran irakurriko dituzte atentatu haietan hildako guztien izen-abizenak, eta baita lehendabiziko aldiz Pennsylvanian eta Pentagonoan hildakoenak ere. Obama presidenteak eta ekitaldian parte hartuko duten beste hainbatek zenbait pasarte eta olerki irakurriko dituzte. «Honek ezin du zerbait politikoa izan; ez da inolako hitzaldirik egongo», argitu du aste honetan Bloomberg
alkateak.

          Egun hartan hildakoen senitarteko eta familiakoak izango dira gaur haien omenez zero eremuan zabalduko den Irailaren 11 Memoriala ikusten lehendabizikoak, eta bihartik aurrera nahi duen guziarentzat zabalik egongo da. Oraingoz, aurrez Internet bidez izena ematea beharrezkoa izango da.

           Ez da horrekin amaituko gaur Obamaren ekitaldi agenda. United 93 hegaldia erori zen Shanksville herrian biktimen omenezko monumentuaren inaugurazioan parte hartuko du Michelle Obama emaztearekin, Laura Bush lehendabiziko dama ohiarekin eta Dick Cheney presidenteorde ohiarekin batera. Ilundu aurretik, Pentagonora egingo du bisita, han hildako 184 lagunak omentzeko, eta, bukatzeko, hitzaldi bat emango du Washingtongo Katedral Nazionalean

 

2001eko irailaren 11ren ondorena

• 2001eko irailaren 11. New Yorkeko Dorre Bikien eta Pentagonoaren aurka eraso egin zuten. 2.973 lagun hil ziren. Al Kaedak aldarrikatu zuen erasoa.

• 2001eko irailaren 28a. NBEren Segurtasun Kontseiluak terrorismoari politikoki, ekonomikoki eta diplomatikoki aurre egiteko 1.373 ebazpena onartu zuen.

• 2001eko urriaren 7a. AEBek eta aliatuek Afganistango erasoa hasi zuten, Osama Bin Laden Al Kaedako burua han zegoela argudiatuta.

• 2002ko urtarrilaren 29a. Bushek Irak Gaizkiaren ardatzean sartu zuen, Iranekin eta Ipar Korearekin batera.

• 2003ko martxoaren 20a. AEBek eta aliatuek Iraken aurkako erasoa hasi zuten. Maiatzaren 1ean gerra amaitutzat eman zuen Bushek.

• 2003ko abenduaren 13a. Saddam Hussein Irakeko diktadorea harrapatu zuten. 2006an exekutatu zuten.

• 2004ko martxoaren 11. Ekintzaile islamistek 191 lagun hil zituzten Madrilen, lau trenetan bonbak zartarazita.

• 2005ko uztailaren 7a. Ekintzaile islamistek 52 lagun hil zituzten Londresen, metroan eta autobus batean bonbak lehertuta.

• 2011ko maiatzaren 1a. AEBetako indarrek Bin Laden hil zuten Pakistanen.

 

ESANA. BARACK OBAMA. AEBetako presidentea

«Segurtasun nazionala indartu dugu, aliantzak hobetu ditugu eta Al Kaeda galbidean jarri dugu»

 

2.973

Irailaren 11ko erasoetan hildako lagunak.

AEBek inoiz jasandako eraso handiena ikertu duen batzordearen arabera, 2.937 lagun hil ziren 2001eko irailaren 11n, hemeretzi erasotzaileak barne. 2.773 Dorre Bikietan hil ziren, 125 Pentagonoan eta 256 bahitutako lau hegazkinetan.

 

'Terrorismoa' egotzita zigortutakoak 35.000 dira

AP Associated Press agentziak 66 herrialdetako datuak kontuan hartuta egindako ikerketaren arabera, 2001eko irailaren 11tik terrorismoa egotzita zigortutako lagunak 35.000 izan dira. Turkian espetxeratu dute jende gehien (12.897), eta, ondoren, Txinan. Akusazio berarekin atxilotutakoak 120.000 izan dira.

 

Zaintza neurri bereziak ezarri dituzte New Yorken gaurko

Gaurko urteurrenaren harira, New Yorkeko Poliziak terrorismoaren aurkako operazio berezia abiarazi zuen herenegun, bereziki garraio publikoan zaintza areagotuz. Atentatu baten mehatxua «sinesgarria» dela adierazi dute agintariek, eta Hillary Clinton Estatu idazkariak Al Kaeda egin du horren erantzule.