Pim, Pam, Pum

BERRIA, Larrepetit, 2012-12-29

          Hamar, 9,8,7,6,5,4,3,2,1, eta pim, pam, pum… suziri hotsa izango da nagusi urtea amaitzerakoan. Pim, pam, pum eta argi biziz koloreztatutako zerua Times Squarren eta New York hiriko beste leku askotan.

          Hurrengo egunean telebistaz ikusiko duten arren, eta milaka kilometrora egonagatik, ezagun egingo zaizkie pim, pam, pum horiek eta haiek zeruan sortzen dituzten argi beldurgarriak Afganistan, Siria, Libano eta Palestinako herritarrei.

          Pim eta pam ibili dira Alderdi Errepublikanoan Obamari aurre egingo zion hautagaia aukeratu nahian. Eztabaida bat eta pum, golpea atzetik alderdikideari, eta pam bestea ahalik eta azkarren, berehala politikoki odolustutzeko. Azkenean K.O. eta Mitt Romney konbatearen garaile.

          Hauteskunde giroan pasatu dugu urtea, pim, hau eta hura agindu, eta pum, hura eta hau gezurtatu. Eta azkenean, pum, pam, pim, etxafuegoak, afroamerikarraren bigarren garaipenean. Ez da aurrekoa adinako tsunamia izan, eta horren faltan, Sandy urakanak ekarritako haizearen txistuak, pam eta pum, milaka familia txikituta utzi ditu.

          Pim-pim-pim, Wall Streeteko kanpaia ere isildu zuen East Riverreko urak. Hiritarren patrikek, eskubideek bezala, freskatu aldi gutxi. Ekonomia, hobeto, baina pim-pam-pum ospatzeko aitzakiarik gabe.

          Pim-pam aipatzekoa, uniformea eta medailak erortzeraino eragin dion super jeneralaren ohe kontu eta kulebrin-kulebroiak.

          Pam, pam, pam, pam… 26 tiro lehor entzun berri dira Sandy Hook Elementary Schoolen. Eta gero, oihartzuna: su armak edukitzeko eskubidea aldatu behar da edo ez?

          Urtea pim, pam, pum pasatu da. Albisteen haria aztertuz gero, eta nahiz eta ez diren denak ezpal berekoak izan, good news, no news alkate dela ematen du. Mendian bide berria zabaldu beharrean, baietz lokatz berean hanka barruraino sartu datorren urtean ere?

          Urte berri on, osasuntsu eta zoritsua, irakurle.

Eguberrien lilura

BERRIA, Larrepetit, 2012-12-22

          Irratia piztu eta eguberri kantu ase ezinentzat, zenbait kate, etenik gabe halakoak 24 orduz eskainiz.

          Kalean segida dute doinu horiek; komertzio tuneatu gehienetako bozgorailuetatik zabaltzen dituzte, sostengatu eta bemolek bertan dauden hiritarrak kontsumitzera bultzatuko balituzte bezala. Eta belarrietatik sartzen ez bada, to bistarako dekorazioa: klasikoa, edo ikusgarri berria, modernoa, originala, pausoa geratu eta behiak trenari bezala begira geratzeko modukoa.

          Eskaparatisten paradisuak bosgarren etorbidea eta Soho. Ate parean limusina beltza dago geratuta. Pertsona bakarra eta erregali poltsa piloa sartu dira. Denentzako lekua izango ahal du, alajaina.

          Kalearen beste aldean kanpaitxoekin Feliz Navidad-en erritmoa jarraitu nahian, saiakeran, Salvation Armyko boluntarioa, diru eske. Guridik burua altxatuko balu!

          Zehar begiratua egin dio ondotik pasa den Santa Claus bizarzuriak. Hiru kale gorago jarriko da, espaloi zabaletatik doazen hiritar eta turistei agur eginez, eta zortea badu, umeren bat geraraziz, eta haren opari zerrenda entzuteagatik dolar batzuetako propina gurasoengandik jasoaz. Ez dago bakarrik: urte guztian bezala Micky eta Minnie Mouse daude, txapel gorria buruan daramaten hiritarrekin argazkiak ateratzen.

          Jingle Bells-ekin izotz pistak bete dira. Familiak, lagunak, irrist eginez. Ilunabar goiztiarrarekin batera, Rockefeller Centerreko zuhaitzaren bueltan argazki kameren flashak etenik gabe. Eta ondoan, ilara The Rockettes-en ikuskizunaz gozatzeko.

          Etxe atariak koloretako argi txikiz gainezka, Santa Claus panpinak balkoitik zintzilik, eta kaleko musikariak errepertorioa egun hauetara egokituta.

          New Yorken lilurak eta estimuluen demasak, nolabait, hiritar askoren eguneroko errealitate gogorrak estali egiten ditu. Hori ere ikusten jakitea da kontua! Eta hainbeste distirarekin ez itsutzea!

Sokatik helduta

BERRIA: Larrepetit, 2012-12-15

          Goizeko zortziak eta erdiak dira. Edwin dagoeneko bulegoan dago. Manhattan erdi aldeko banku batentzat lan egiten du, eta eguneko finantza mugimenduei begirik kendu gabe, zer gertatzen ari den jarraitzea eta diru mugimenduak proposatzea da bere zereginetako bat.

          Ordu berean, hiriaren beste alde batean, Richard bere ikasleei egun ona ematen ari da. 15 urte daramatza braille sisteman nola irakurri eta idatzi erakusten. Bat-bateko gaixotasun batek itsu utzi zuen Richard, 9 urte zituenean.

          Biek oso bizitza estilo desberdina eramaten duten arren, badute elkarren arteko lotura bat. Eta ez da familiakoa: kirolak eman diena baizik.

          Egun batean, Edwinek boluntarioak behar zirela irakurri zuen egunkarian. Beste aukera askorena artean, eta bere korrika egiteko afizioaz jabetuta, berehala proposatu zioten ea Richarden gidari izan nahi zuen. Eta honek, nola egiten zen hori erakusten bazioten, baietz. Horrela ezagutu zuten elkar duela ia bi urte.

          Gaur egun, laguntasunaz gain, astean bizpahirutan Central Parkera lasterka egitera joateko konpromisoak lotzen ditu. Baina baita beste zerbaitek ere: bien esku bana soka bereko alde desberdinek lotuta joaten dira, eskua emanda bezala. Eskumuturrera lotutako soka horrek erakusten dio Richardi zein norabidetan eta zein erritmotan korrika egin.

           New York, beste hiri erraldoi asko bezala, ez da ezinduentzat egokitutako hiri bat. Alderantziz, desastre bat da: gurpildun aulkientzat egokitutako leku gutxi, eskailera asko, eta abar. Baina asko dira, eguneroko bizimoduan, bakarrik edo laguntzarekin, oztopo arkitektoniko horiei guztiei, edo gizarteak berak jartzen dizkienei, aurre egiten dietenak. Bejondeiela!

          Edwin eta Richarden artean bezala, soka hor dago. Gizarteari dagokio orain horri heltzea, eta tira egitea. Baina orain artekoa ikusita, hori bai urtero bertan behera geratzen den maratoia!

Betiko

BERRIA, Larrepetit, 2012-12-08

          Askotan kontatzen duzu, ume zinela, belazean etzanda jarri eta ondoko meta belarraren puntan jarrita zegoen jostailuzko hegazkin hura haizeak nola mugitzen zuen. Txundituta, irudimenarekin jolasean, zeure burua txori hegalari haietako baten barruan gidari ikusi zenuen.

          «Ez dago ahal izandakoan gauzak ez egin izana bezalako damurik», errepikatzen duzu sarri. Eta seguruenera, hori beti garbi izan duzulako, ahal izan zenuen momentuan, «Charlie Papa» pilotu bihurtu eta lurrari goitik begiratu zenion.

          Azkeneko hegaldi hartatik, bizitzak jira-bira asko eman dizkizu. Baina kemenez, ausardiaz, gogoz, aurrera egin duzu. Eta oraindik, zeru urdinari begiratzen diozunean, zeure burua han goian irudikatzen duzu, eta libre sentitzen zara. Izan ere, askatasuna hain da ezinbestekoa zuretzat!

          Tamalez, ordea, lotuta, baldintzatuta zaudela badakizu. Nahi gabe, ihes egiten dizute gertuko oroitzapenek, ahaztu egiten zaizkizu gauzak, edo zuri esatea gustatzen zaizun bezala, «ai, ze egun txoroa daukadan gaur».

          Ideia bera joan-etorrian ibiliko duzu etenik gabe, beti berria balitz bezala. Asteko zein egunetan bizi zaren gogoratzen ez duzunez, momentua bizi eta sentitzen duzu. Eta une horretan zu zoriontsu sumatzea, irribarre bat zure aurpegian ikustea edo algararen bat entzutea bezalakorik ez dagoela ikasi dugu. Nahiz eta jakin handik oso gutxira ez zarela arrazoiaz akordatuko, sentimenduak ihes egin gabe irauten dizu barruan.

          Etxea oharrez, papertxoz beteta daukazu. Eta horietan idatzita, milaka hitz, esaldi, enkargu eta barruan iltzaturik dauzkazun bi amets: euskaraz hitz egiten ikasi, eta Machu Picchu ezagutu. Eta zuk diozun bezala, ametsak betetzeko dira.

          Badakit, halabeharrez, egun batean, nire izena papertxo horietako batean idatzita egon arren, ahaztu egingo nauzula. Baina zaude seguru: nik, guk, zu, sekulan ez. Maite zaitugulako.

Bizilagunak

BERRIA, Larrepetit, 2012-12-01

          Bizilagun berri bat etortzerakoan, hura ezagutze aldera, etxera gonbidatzea izaten da ohituretako bat. Mexikon kargua hartu aurretik, horrela etorri da Enrique Peña Nieto aste honetan Etxe Zurira, Barak, Joe eta Hillary familiak gonbidatuta.

          AEBentzat, Txina eta Kanadaren ostean, Mexiko da bazkide komertzial onena.

          Eraikuntza eta ostalaritza bezalako sektoreetan, pisu eta garrantzi ikusgarria duen eskulana da mexikarrena. Eta horren haritik, etorkin ez-legezkoen arazoari irtenbidea eman nahi dio Obamak ahalik eta azkarren, legeztatzeko aukerak emanez (6 milioi mexikar inguru daude egoera horretan).

          Kalearen beste aldetik ere baikor ikusten da AEBko etorkin kopururik garrantzitsuena mexikarra izatearena (12 milioi inguru guztira): milioika dolar bidaltzen dituzte hemendik hango familietara, eta diru horrekin, etxebizitzak eraikiz edo negozioak zabalduz, neurri batean, ekonomia sustatzen dute.

          3.000 kilometro luzetan bizilagun izatera kondenatuta daude bi herrialdeak. Eta superpotentziarentzat, mugan gerta litekeen edozerk izan dezake bere interes ekonomikoetan edo hiritarren segurtasunean eragina. Eta horrek urrea balio du.

          Orain arte eramandako politikak ikusita, ez dute aurrekoaren preziorik bi herrialdeen artean ematen diren giza, arma eta droga trafikoek (komertzio mota desberdin bat), sexu esplotazioak, emakumeenganako jazarpen eta erailketek.

          Enriquek gonbidatu du orain Barak barbakoa bere etxean egitera, Amigo rancheraren erritmora: «Aunque eres un hombre, aún tienes alma de niño, aquél que me da su amistad, su respeto y cariño…». Eta honek erantzun, edozein aitzakia ona dela bizilagunaren etxera joateko.

          Auzolanean gauza asko konpontzeko zereginik ez zaio faltako bizilagun bakoitzari datorren agintaldian. Benetan, ordea, horretarako gogoa eta nahia zenbatekoa den jakitea falta zait niri. Ikusi dezagun.

Indioilarra

BERRIA, Larrepetit, 2012-11-24

          Bereziki indioilarra mahaietako izar bihurtzen da AEBetan, thanksgiving egunean (eskerrak emateko egunean). 300 milioi indioilar hazi dituzte aurtengorako, eta kasik denek laberen batean bukatu dute.

          Izan ere, indioilarrak, egun horretan, biltzeko funtzioa du, batzekoa. AEBetako familia asko eta asko apenas elkartzen diren urtean zehar: distantzia handiak dira aitzakia, lan erritmoa, edo familia ulertzeko modu desberdina. Ordea, egun horretarako, kilometro asko egiten dituzte, eta ospakizunaren eta otorduaren aitzakian, urtean zehar Skype bidez bakarrik ikusten dituztenekin egon daitezke aurrez aurre: barre edo negar egiteko, kantuan edo dantzan aritzeko, albisteren bat edo beste emateko, haserretzeko, trapu zahar eta berriak mahai gainera ateratzeko… familian egoteko, alegia!

          Joera hori, ohitura hori, ordea, aldatzen ari da zenbait lekutan. Hurrengo eguna, ostirala, Black Friday deitzen zaiona izaten da hemen: dendek urte osoko prezio eskaintzarik handienak egiten dituzten eguna. Lehen, ostiral goizaldean irekitzen zituzten ateak, eta jende ilara luzeak egoten ziren zain, lasterka sartu eta dirua gastatzeko. Gaur egun, zenbait leku, indioilarra jan eta berehala irekitzen dituzte. Ondorioa? Familietako tertulia asko hautsi, elkarrekin egoteko aukera gutxietakoa alde batera utzi, eta erosketak egitera joatea.

          Familia batzuentzat, egun horretan etxe giroan egoteak oraindik ez du preziorik. Baina beste askori, hemengo familia eredua prezio garesti samarra ordainarazten ari zaie: bakardadea edo familia berekoen arteko erlazio hotzak, adibidez.

          Izan ere, indioilar haragia, modu berezian prestatzen ez bada, edo saltsa pixka batekin laguntzen ez bada, goxatzen ez bada, azken finean, lehor samarra izaten da.

          Alde ederrekoak, zentzurik zabalenean, gure mahai bueltak eta baserriko oilaskoak!

Iruzurgilea ofizioz

BERRIA, Larrepetit, 2012-11-17

          Duela sei hilabete hartu zuten Toshio eta Norikok hiru astetarako New Yorkera etortzeko erabakia. Beste gauza askoren artean apartamentuen eskaintza munduko hainbat hiritan egiten duen Craigslist-en webgunera jo eta aurkitu zuten gustuko bat. Benetan itxura zoragarria zuen argazkietan East Villageko leku hark. Jenny zela zioen batekin e-mailez dena lotu zuten: Western Unionen bidez 2.000 dolar aurretik ordaindu behar zituzten erreserba egiteko eta gainontzeko guztia iritsitakoan.

          Esandako helbidera joan dira, eta Jenyk esan bezala, atezainari giltza eskatu diote: «Zer giltza?». «12 F apartamentua daukagu alokatuta Jenyrekin, 3 asterako». «Barkatuko didazue, baina hemen ez dago, ez 12 F-rik ezta Jenyrik ere. Iruzurra egin dizuete».

          Fran New Yorkera iritsi berri da. Apartamentu edo logela bat nahi du, eta iragarki batean ikusi du beretzako moduko bat. Idatzi, eta Robertek erantzun dio: «Ezustean, eta lan arrazoiengatik, hiritik korrika Oregonera alde egin behar izan dut. Eta orain, konfiantza ematen didan norbaiti alokatu nahi diot nire lekua». Franek, beraz, fio daitekeela erantzun dio. Robertek eta biek elkarren berri eman diote e-mail bidez. Franek etxea ikusi nahi du. Eta Robertek esan giltzak berekin eraman dituela Oregonera, baina nahi izatera, kanpotik ikusi dezakeela eta barruko argazkiak bidali egingo dizkiola e-mailez. Hala egin dute. Diru seinale bat jasotzean, giltzak Franki bidaltzekotan geratu da. 400 dolar ordaindu ditu Frankek. Ez zaizkio sekula giltzak iritsi. Ez du Roberten e-mailik berriro jaso.

          Egunero edonork aurkitu ditzakeen iragarki iruzurtiak dira. Eta mundua handia denez, beti dago, harantzago edo honantzago, amuari kosk egiten dion norbait. Ez ahaztu: iruzurgilearen ofizioa iruzur egitea da. Horretarako dauka egun guztia, abilezia, pazientzia eta irudimena. A, eta noski: on line dago!

Barealdirik ez

BERRIA, Larrepetit, 2012-11-10

          Hirurogeita hamabost urte ditu eta aspaldian ez bezala, ia egunero ari da autobusa hartzen. Behin ilundu eta gero, txartelik ordaindu gabe, eserlekua hartzen du. Baina autobusa ez da sekula dagoen lekutik mugitzen, eta bere irudimenarekin bidaiatu behar izaten du: Sandy izeneko urakana etorri eta zeukan gutxi hura eraman aurreko irudiak datozkio oroitzapenen bidaiara.

          Warm Buses (autobus epelak) izenekoak jarri dituzte urakanaren eragina sentitu dutenentzat, inora mugitu gabe, bertara igo, eseri eta berotu daitezen.

          Ekaitzaren ondoren amesgaiztoa hasten dela eta ez barealdia pentsatzen dute ekialdeko kostaldeko hainbat herritar estatubatuarrek. Ezer gabe geratu dira, zeukatena haizeak eramanda, suntsituta, soinean jantzita zeramatenarekin daude. «Eta non dago laguntza?», «non daude aseguruak?», «non daude gure zergak?», galdetzen dute ozen.

          Negar malkorik dagoeneko geratzen ez zaienak, hondakinetara inguratu eta berreskuratu dezaketen gutxiaren bila dabiltza: familia argazki bat, umearen panpina… edozerk balio du.

          Etxea zutik geratu zaienak, hotzez, elektrizitate eta urik gabe (elur ekaitza izan dugu aste honetan). Milioika lagun ari dira janaria, arropak, mantak, toallak, umeentzako opariak bidaltzen. Eta duela bi astera arte denetik zuten hiritarrek, horretara ohituta ez egonagatik, bidalitakoa hartu beste erremediorik ez dute.

          Gasolinaren errazionamendua jarri zen atzo, ostiralez, abian New Yorken: matrikula bikoitiek hartu ahal izango dute egun bikoitietan, eta bakoitiek gainontzekoetan. Ez dago denentzat.

          Egoera halakoa bada munduko herrialderik aurreratuenean, zer ez ote da izango urakanen eta ekaitzen kolpeak berdin-berdin jasotzen dituzten Haitiren moduko herrialdeetan? Hemengoa ikusita, bizitza irudika dezaket: ekaitzaren ostean, han ere, barealdirik ez. Eta amesgaiztoa, luzeagoa eta gaiztoagoa.

Yes, he did

Eastetik, 2012-11-08

          Times Square-ko pantaila handietako batzuetan telebista hainbat katetako irudiak eta soinua , eta behean jende dezente emaitzei begira. Oihuak eta txaloak entzuten ziren, Obamak estaturen batean irabazi zuela esan ez gero (New York demokrata da).

          Harlemen ere telebistari begirik kendu gabe zeuden. Eta bat batean, Obama irabazletzat jo zutenean, eztanda! Jendearen txaloak, oihuak, besarkadak, irribarreak, dantzak. «Obama, Obama», «We got it», eta antzekoak ozen entzun ziren. «Lau urte gehiago» oihukatzen zuten bandera amerikarrak astinduz. Autoak bozina joaz, sakelakoarekin argazkiak atera eta atera… Eta Malcom X etorbidetik, Empire State ikus zitekeen urdin-urdin (irabazlearen kolorea)!

          Ez da duela lau urteko ospakizuna izan, ordukoa izugarria, ikusgarria, historikoa izan zelako. Baina oraindik, maila apalagoan bada ere, Barack Obamak, ilusioa pizten du jende askoren artean. Edo bestela, ordukoak irauten die oraindik. Emakumeak (%55), 30 urtez azpikoak (%60), eta gutxiengoak (afroamerikarrak, latinoak) konbentzitu ditu. Eta swing estatu erabakigarriek lau urte gehiagoko epea eman diote.

          Yes we can izan zen lehendabiziko legegintzaldiko lema. Bigarrenerako, Yes he did (bai, egin zuen). Gustatzen zait, zaila zirudiena egin baitu. Baina egin ahal izatetik egitera aldea dago. Eta esaldi horrek erabateko zentzua izan dezan, orain, agindutakoa betetzea falta da: Mr. President, gogoratzen osasunaz, hezkuntzaz, gizarte politikez, ekonomiaz, zergez, nazioarteko politikaz esandakoak? Hiritarrek ez dauzkate ahaztuta. Eta horiek gauza ditzazun denbora gehiago behar duzula erabaki dute.

          Ordezkarien Ganbaran demokratek ez daukate gehiengorik, eta horrek gobernuari bidea zailduko dio. Baina hemendik lau urtetara aurkeztu ezinak ausardia politiko gehiago emango diolakoan nago. Bai, arrazoi. Niri ere, ilusio apur horretatik zerbait geratzen zait, nonbait!

Parte hartzea

Berria, Eastetik, 2012-11-07

          Hotz esnatu da New Yorken hauteskunde eguna. Baina lehia politikoan bero iritsi da giroa. Eguneroko presakako martxaz gain, zeregin berri bat izan dute hiritarrek: nahi izatera, botoa eman ahal izan dute, arazoak arazo.

          Sandy-ren eraginez beraien ohiko bozkalekuetatik urrun daudenek edozein tokitan botoa emateko agindua sinatu du Andrew Cuomo gobernadoreak. Eta hiriko garraiobide publikoak voter shuttle izeneko autobusa jarri du, dohainik, urakanak eragindako tokietatik bozkalekuetaraino jendea eramateko.

          Izan ere, hauteskunde hauetako giltzatako bat parte hartzea da —ez New Yorken kasuan, baina bai Ohion, Virginian edo Floridan, eta baita beste swing edo estatu aldakorretan ere—.

          Hauteskunde egunean, goizean, New Yorkeko metro geltokian bi hiritarren artean entzundako elkarrizketaren hariari tira eginez: «Obamari eman beharko diozu botoa?», batek galdera edo baieztapena. «Ez dakit oraindik», erantzuna. «Sikiera badakigu nor den Obama. Baina Romney?». «Nik ez daukat garbi nor den bata eta nor bestea. Eta gutxiago oraindik zer egin nahi duten».

          Nago Obamaren bigarren agintaldiak zein itxura duen garbi ikusi ezina eta Romneyrenari tankera hartu ezina, hainbat hiritarren artean zabalduta dagoen sentipena dela. Eta hortik datoz askoren zalantzak eta erabaki ezina.

          Egia da usaindu litekeela nondik joan daitezkeen gauzak batak edo besteak irabaziz gero. Baina duela lau urte, ustez argi zirudiena gero Obamak ez bete izanak, zalantzan jartzen ditu asko. Eta, aldiz, Romneyren aukerak ez ditu erabat konbentzitzen.

           Lauso daudenei azkeneko bultzada eman eta beraien aldeko bozka ematea izan da alderdi bakoitzeko milaka boluntarioren lana bozkalekuak itxi arte. Besteak beste, parte hartzeak eman baitio Etxe Zurian geratzeko baimena maizter ezagunari, edo giltza jokoa berriari.

Bultzadak eta babesak

Eastetik, 2012-10-04

          Imanol, mendebaldetik ondo dioan bezala, badirudi ekialdeko haizeteek Obamari bultzada erabakigarria eman diotela. Eta orain, metro batzuk aurrera egin ditzake: urrian aurreko zortzi hilabetetan baino lanpostu gehiago sortu dira, eta hori AEBetako ekonomia errekuperatzen ari den seinale gisara ikus liteke. Langabezia tasa ehuneneko bat igotzeari ez diote garrantzirik eman, lan bila jende gehiago ari baita gaur egun.

          Obamatarrak, gustura. Datu ekonomikoak zoragarriak ez izanagatik, uste baino hobeak direlako azkeneko esprintean. Suziririk bota gabe, baina hoberanzko joera erakusten dutelako. Romneytarrak ez daude ados: Obamak boterea hartu zuenean baino langabe gehiago dago orain, eta presidentearen eredu ekonomikoak ez du balio. Berak ekarriko duen aldaketak, bai.

          Oholtza gainera igo, eta alderdi errepublikanoko hautagaiari ostiral gauez bultzada eta babesa eman ziotenak John McCain, Rick Perry eta Rick Santorum alderdikideak izan dira, Rudy Giulliani New Yorkeko alkate ohia, eta John Boehner Ordezkarien Ganbarako presidentea. Iragarrita bazeuden ere, Condoleezza Rice Estatu idazkari ohia eta Jack Nicklaus golf jokalariek ez zuten parte hartu.

          Obama Cincinnatin izango da gaur, eta, besteak beste, Stevie Wonderren babesa jasoko du. Bihar, hainbesteko lehia eragiten ari den Ohio swing estatuan, Bruce Springsteen eta Jay Z raperoek eskatuko dute hautagai demokratarentzako botoa. Baina ezin dugu ahaztu kanpainaren bukaera honetan Bill Clinton bera eskaintzen ari zaion babes eraginkorra: atzo Virginian bi ekitaldi egin ostean, gaur, Obamak justu-justu irabazi zuen Ipar Karolinan izango da, «ez nik ezta beste inork ere ezingo zukeen lau urtean kalte guztia konpondu» argudiatuta, Obamarengan lau urte gehiagoko konfiantza eskatuz.

          Bi egun barru jakingo dugu nori emandako bultzadek edo nork jasotako babesek izan duten eragin erabakigarria.

Maratoiak

BERRIA, 2012-11-03

(Berria-n dagoeneko aldaketarik egin ezin zen orduan iritsi zen maratoia bertan behera geratzeko erabakia. Hori hartu aurretik idatzitakoa da. Hala eta guztiz ere, kalean zegoen eztabaida jasotzen du Larrepetit honek)

          Abiapuntua eta helmuga izaten du. Eta tartean dagoen bidea ahalik eta azkarren egitea dute helburu, batzuek. Bukatze hutsa saria da, beste askorentzat.

          Hasi bezain pronto antzematen dute korrikalariek jendearen beroa, New Yorkeko hiritarren babesa, animoa, eta bultzada. Zalantzarik gabe, urteko ekitaldirik maitatuenetakoa da lasterketa hori, bai eta mundu osoan ere, ospe izugarria duena.

          Aurten, ordea, beste lasterketa batekin egin du topo. Eta honako hau, maratoia baino luzeagoa izaten ari da. Oraingoz, badakigu noiz abiatu zen (duela 6 egun), baina ez da helmuga non dagoen ikusten. Eta korrika doazenei nekagarria egitean ari zaie, oso nekagarria.

          Bukatzen ez den lasterketa honek ere New Yorkeko bost auzoak ukitzen ditu: Staten Island, Brooklyn, Bronx, Queens, eta Manhattan. Baina momentu askotan, bide bazterrean, ez dago inor. Heriotza ikus liteke oraindik, eta tristezia, samina, nahigabea, ezina sentitu.

           Zortedunenak, oraindik ura ateratzen edo ataria garbitzen ari dira. Beste asko negarrez, duela astebete beraiena zen eta gaur suntsituta dagoen jabetzari begira, gertatutakoa ezin sinetsi, ezin irentsi. Amets amerikarra bat-batean eten eta amets gaizto bilakatutakoak, lur jota.

          Bihar bi maratoiak elkartu egingo dira. Uneren batean batera ari direla egiten irudituko zaio norbaiti. Baina kontua da, New Yorkeko etorbideak oso zabalak izanagatik, hiritar askorentzat, ez direla biak batera egiteko modukoak. Milioika dolar gastatzen ditu udalak maratoiaren antolaketan, eta baliabide asko erabiliko ditu bihar dena behar bezala joan dadin (poliziak, suhiltzaileak, langile publikoak, materiala, eta abar). Eta urtero legez, boluntario asko beharko dira dena ondo joan dadin.

          Horregatik, gizarte mugimendu horien eskaera: baliabide horiek, ehuneko ehun, orain, beharra dutenentzat.

Hitzak eta irudiak

Eastetik, 2012-11-02

          Azken egun hauek irudi asko utzi dizkigute. Uholde eta haizeteek eragindako txikizioekin dute zerikusia ikusgarrienek, baina kanpainarekin lotura zuzena dutenak ere iritsi zaizkigu. Ireki dezagun albuma:

          Klixk: Obama, Sandy urakanaren krisia Etxe Zurian kolaboratzaileekin aztertzen eta kudeatzen. Klixk: Obama demokrata, New Jerseyn, Chris Christie gobernadore errepublikanoarekin batera urakanak eragindako kalteak ikusten. Aspaldian hain urrun dauden bi alderdietako pisuzko ordezkariak elkarrekin lanean eta elkar goraipatuz. Klixk: Obama etxerik gabe geratutako biktimekin hizketan eta besarkadaren bat edo beste ematen.

          Aldatu dezagun kamera. Klixk: Urakanaren ondorioz Romney bere kanpaina ordu batzuetan bertan behera uzten. Klixk: Romney, Ohion, uholdeetako kaltetuentzako janari bilketan parte hartzen. Klixk: Romney Tampan dago hauteskunde ekitaldi batean: biktimentzat laguntza jasotzeko helburuarekin, pantailatan Gurutze Gorriko telefonoak besterik ez dira agertzen.

          Argazkiei, irudiei begiratuz gero, beti sortzen dira sentimenduak. Onerako eta txarrerako. Eta sentitutakoaren arabera jokatzen dugu askotan (ez beti). Bi hautagaiek ederki dakite hori. Obama bere funtzioa ondo betetzen ari da krisi egoera honetan. Baina ez dago ukatzerik, eman duen irudiak, erakutsi dituen argazkiak bozketan bere aldeko izango dituelako esperantza duela. Romneyk ezer askorik ezin zuen egin egoera kudeatzean. Eta egindakoan ere, ez da gaizki aritu. Baina erakutsi dizkigun argazkiek haren arerioarenak baino sentimendu bareagoak sortu ditu.

          Irudi batek mila hitzek baino balio handiagoa omen dute. Irudirik izan ezean, hitzei heldu beste erremediorik ez dago. Wisconsinen, Nevadan, Coloradon, Ohion… hitzen bidez irudiak sortzea eta botoetan eragitea izango da hautagaien lana. Ea ba nork sortutakoek duten eragin handiena.

"Dejavu"-ak Sandy izena du

BERRIA, Eastetik, 2012-10-31

          Astebete luze bai lehendabiziko aldiz Sandy komunikabideetan entzun genuela. «Ez dago oraindik esaterik zein norabide hartuko duen, baina adi jarraitu beharko dugu bere ibilia», zioten New Yorkeko eguraldi aditu eta telebista aurkezle famatuenek. Eta handik astebetera, Karibean tristura eta negarra utzi ostean, Sandy ezagutu eta sentitzeko aukera izan dugu! Eta nola alajaina!

          Bederatzigarren etorbidea eta 58. kalearen ondoan dagoen Morton Williams supermerkatura igande goizean sartu, eta berehala konturatu zitekeen edonor, hura ez zela betiko jai eguna. Jende ilara amaigabeak barruan, eta apaletatik janaria hartzeko arazoak: ilarako jendeak oztopatzen zuelako ezer hartzea, edo dagoeneko agortua zegoelako: ura, pilak, ogia, garagardoak, litxarreria, patata frijituak eta hainbat produktu aurkitzea ederki kostatzen zen.

          Ordu batzuk lehenago pasa zuen Andrew Cuomo New Yorkeko gobernadoreak abisua: Sandy izeneko urakana hona dator. Atzetik Michael Bloomberg alkateak, neurrien berri eman zuen: «metroa itxiko dugu, eta arrisku guneak aztertu ondorenean, herritarrek zein lekuetatik alde egin beharko duten esango dizuegu». Atlantikoaren urak laztantzen dituzten auzoak eta Hudson edo East ibaiek uholdeak eragin zitzaketen lekuak izan dira ebakuatutako auzuneetako batzuk.

         Eta ordurako, hor zebilen sentipena: «Hau guztia ezaguna egiten zait».

         Chase bankutik sms mezua: «urakanaren eraginez egun bateko atzerapena emango dizuegu bihar egin beharreko zuen ordainketetan». Estimatzekoa bankuaren borondate ona!

          Igande arratsaldeko 19:00etan metro irteera eta sarrerak itxi zituzten. Hori ez da botoiari on edo off emanez egiten: zortzi ordutik gora behar izan zituzten New Yorkeko metro zerbitzu guztia behar bezala geratzeko. Horrekin batera, hiria itzaltzen joan zen, jendea etxeetan sartzen eta kaleak husten.

          Astelehen goizean, New Yorkera etorritako turistak ikus zitezkeen kaleetan barrena, irekita zeuden jatetxe eta denda gutxietara sartu irtena eginez. Noraezean bezala, nora jo ez zekitela, munduko puntu askotako milaka bisitari. Hiri fantasma bihurtzeko zorian zegoen New York. Eta hori arratsaldeko 18:00etatik aurrera gertatu zen. Baina aurretik, hondar zaku eta oholekin prestatu egin zen.

          Sandyren laztan leunak etorri ziren lehendabizi. Gero eta zakarragoak atzetik. Zuhaitzen etengabeko dantza, hostoen zorabioa, eta iluntasuna, dena bat. Haizearen txistu hotsa, zenbait momentutan ikusgarria. Halloween bezperatan, beldurgarria ere bai. Eta euria. Sandyk berekin ekarri baitu busti aldia. Atlantikoko urei bultza egiteaz gain, Hudson eta East ibaiak mugitu ditu. Lur barrura mugitu ere. Eta talka horretan geratu dira milioika lagun argirik gabe, metro bideak ureztaturik, autoz auzo batetik bestera joateko tunelak pasa ezinda, eta kaleak ibai bihurtuta.

          Argi indarra zeukaten herritarrek, telebista bidez unean uneko egoeraz jabetzen. Irratia milioika askoren lagun. Eta hor agertu zen Bloomberg alkatea gaueko 10:30 aldera prentsaurrekoan: «Mesedez, beharrezkoa ez bada ez deitu 911 larrialdi zenbakira». 20.000 deitik gora ari ziren jasotzen ordubetean. «Ez atera etxetik. Eta ez hartu autorik», esanez bukatu zuen agerraldia.

          Argazki bat herritar askoren buruan iltzaturik geratu dena: NYU Langone Hospitaleko atarian 30en bat anbulantzia, argirik gabe geratu zen erietxetik gaixoak atera eta hirian barrena beste lekuetara eramaten. Adin guztietakoak. Umeak ere bai. Jaio berriak tartean. Bost erizain mundura etorri berri ziren, eta beharra zutenei eskuz haizea emanez.

          Bitartean, 76 aterpetxeetan jendea zain. Batzuk, egunero bezala, nora joan ez daukatelako. Besteak, egun horretan, etxetik atera arazi zituztelako. Begira Sandyk zein mota desberdinetako jendea toki berean elkartzea lortu duen. Denei gauza bakarra geratzen zitzaien egiteko: zain geratu eta ahal izanez gero lo pixka bat egin.

          Eguna argitzearekin batera gauzak garbiago geratu dira, batez ere Sandyk bere pasaeran utzitako kaltea geratu da agerian. Hudson eta East ibaietako urek egindako bidea nabarmena da Manhattaneko behe aldean. Soto, atari eta parke asko ureztaturik oraindik. Beherago, New Yorkeko zainak diren metro lineak ere urak harrapaturik. Eta ahalik eta toki gehienetan, suhiltzaileak ura handi atera nahian.

          Zer suma, hainbat herritar atera dira kalera. Goiztiarrenak txakurrak paseatzera. Atzetik, beraien begiz egoera ikusi nahi zutenak eta turistak. Etxerik gabekoek aterpetxeetatik kalera egin dute berriro, baina gaur beraien egoeran geratu diren gehiago dituzte inguruan. Jendea serio dago. Beraien jabetzak nola geratu diren jakin nahi dute. Jakin baino gehiago, ikusi. Baina askok ordu batzuk itxaron beharko dituzte hori egiteko.

          Errepideak huts antzera egon dira. Suhiltzaile, polizia eta anbulantziekin batera, auto gutxi eta taxiak dabiltza. Baina hain New Yorkekoak diren sirena soinu eta suhiltzaile kamioien bozinak etenik gabe entzun litezke norberaren etxe paretik pasatzean. NYPD-ko autoek (poliziak), orduak daramatzate beraien argiak itzali ere egin gabe.

          Umel dago, euria ari du, eta zuhaitzek bezperan baino hosto gutxiago dituzte. Antzematen da zerbaitek astindu dituela, eta ondo astindu gainera. Garbitzaileen kamioak batera eta bestera dabiltza aurkitu dezaketena jasotzen. Eta Manhattango hainbat etxetako langile eta atezainak, adarrak eta hostoak garbitzen.

          Ur putzuak edonon daude. Baina umeen pare, haietan pisti-plasta eginez korrika pasa da bat. Galtza motzetan. Eta atzetik bestea. Entrenamendurik ezin da galdu, iganderako iragarrita dagoen maratoirako (ikusi egin beharko da aldaketarik baden egiteko erabakian).

          Hiria, asteartez, poliki, esnatzen joan da, eta benetan gertatu denaz konturatzen. Telebistaz, internetez edo irratiz kontatutakoa benetakoa dela jabetzeko momentua da. Ezaguna egiten zaio egoera hau New Yorkeko biztanleari, beste noizbait bizi izan bagenu bezala. Eta ez du arrazoi faltarik. Dejavu baten modukoa izan da. Begiak zabaldu eta errealitateaz jabetzean, ordea, ordukoa Irene izenarekin etorri zela jabetzen da norbera. Eta oraingoa Sandy izan da, eta aurrekoak baino gogorrago, krudelago jo du hiria.

          «Egun historikoa izan da», esan dute askok. Eta, «ni, New Yorken nintzen hori gertatu zenean», kontatuko dute hemendik aurrera. Halako dejavu-rik ez sentitzea desiratu arren, argi dago, naturaren indarraren erakustaldi gehiago ere etorriko direla. Gizakiak egin ahal izango duen gauza bakarra, babestea eta izen berri bat aukeratzea izango da.

Sandy iritsi aurretik

Sandy hurakana bidean omen dator. New Yorken metroa geldirik, jenderik apenas kalean, Downtown itxita eta eraikinen atariak hondar zakuez babestuta, polizia eta suhiltzaileak etenik gabe kaleetan barrena, biztanleria etxean, taberna eta jatetxeak itxita (Irene dueal urtebete luze pasa zeneko irudiak gogoan)... Okerren ordea, Atlantikoari begira dauden auzuneak daude. Queens-en, Long Island, Coney Island eta Brooklyngo hainbat leku... Hara atzo eta gaur goizean lanerako zer suma nenbilela,  hartutako irudi gutxi batzuk. Gaur goizean Euskadi Irratian bezala, datorren asteazkeneko Berrian irakurri ahal izango duzue gertakizunen kronika, nire begietatik ikusita. 

9,8,7...

Eastetik, 2012-10-28

          Bederatzi egun besterik ez dira geratzen, eta zenbaki dantza eta matematikak dira nagusi hautagaien kanpaina bulego eta komunikabideetan.

           Inor gutxik espero bezala, Barack Obama demokratak Mitt Romney errepublikanoaren hatsa sentitzen du kokotean. Horregatik, makineria guztia 100%ean jarrita daukate bi alderdiek. Ia atsedenik hartu gabe, swing states deiturikoetan barrena dabiltza bi hautagaiak boto eske.

          Adibidez, 48 orduan presidenteak bisitatutako 8 estatuak. Obama ahalik eta toki gehienetan agertzen ari da. Romney, isilago, elkarrizketarik eman gabe. Izan ere, hanka sartze txiki batek Etxe Zuria lortzeko ametsa zapuztu dezake istant batean.

          Urrezkoak izango diren boto bakar bat galduta gera ez dadin, aste honetan eman du Obamak berea Chicagon. Izan ere, Ohio, Florida, Colorado edo Nevada estatuetan herritarrek arazo ugari izaten dituzte egun konkretu batean botoa ematera joateko —latinoamerikarrek eta afroamerikarrek lan ordutegiengatik—, eta horiek gal ez daitezen aurrez botoa emateko eskatu dute.

          Besteak beste, langabezia, ekonomiaren egoera eta gobernuaren kudeaketarekin desadostasuna dira hiru arazo nagusiak Obamarentzat, eta ezinbesteko heldulekuak eta sostenguak, Romneyrentzat.

          270 ordezkariak lortzeko gudu zelaia definituta dago: 50 estatuetatik bederatzi dira alderdi baterako zein besterako joera izan duten lurraldeak. Baina ekialdeko haizeak Sandy urakanaren indarrarekin joko du: Florida da (29 ordezkari) gustura geratzeko pastel zatia. Ohio (18), errepikatu eta aseta geratzekoa. Eta Virginia (13), ginga; baldin eta Florida gorri kolorez eta Ohio urdinez geratuko balira.

          Matematika eta kalkulu zehatzen garaia da orain. Eta jokaleku posibleak bat baino gehiago. Duela hilabete batzuk gutxik espero bezala, lehia uste baino estuagoa etorri baita bi hautagaien artekoa.

Arrantzan

Larrepetit, 2012-10-27

          New York milioika lagun batera biltzen dituen merkatu handi eta desiragarria dela itsuak ere ikusten du. Eta negozioak, bezeroak erakartzeko asmotan, kalera ateratzen dira, beraien produktuen propaganda modu desberdinetara egitera.

          Apenas egiten duten irribarrerik janari lasterreko jatetxea zein noranzkotan dagoen adierazten duten geziak edo txartel handiak eskuekin heltzen egoten direnek. Urrutitik, gosea duenari azkar eta merke non jan dezakeen erakustea da helburua. Eta goserik ez duenari, ahal bada, tripa zorriak piztea.

          Eskuz iragarki paperak banatzen dituztenak daude gero. Espaloi erdian jarri, eta paretik datorrenari ile apaindegi, arropa denda edo masaje lekuetako iragarki paperak ematen dizkiote. Hirian bizi garenok, nazkatuta, ez diegu esku orririk hartzen. Beraz, kanpotarrek eskua luzatzeko esperantzatan ematen dituzte orduak eta orduak, hotz ala bero.

          Izozki denda eta kafetegi askok produktuaren erakusgaiak beraien negozio atarietan banatzen dituzte amu gisara.

          Eta, azkenik, saltzailerik irribarretsuenak geratzen dira: urrunetik ikusten dituzu beraien elkarte edo GKEaren kamiseta koloretsuak jantzita (Greenpeace, Unicef eta abar…). Inguratzen zoazen heinean, parean jarriko zaizkizu zure bidea oztopatuz. «Kaixo, Natalie naiz, minutu bat baduzu?», galdetuko dizute munduko irribarrerik handienarekin. «Bai» erantzunez gero, minutua luze egingo zaizu. «Ez» erantzunez gero, kontuz, handik hamar metrotara atzean utzi duzunaren beste kide batekin topo egingo duzu, eta «kaixo, Geremy naiz, minutu bat baduzu?», galdetuko dizu.

          Ez dago zalantzarik. Interneten erreinuan, aurrez aurreko marketin humanoak ere oraindik saltzen du. Eta asko gainera. Izan ere, hiritarra beraien sarean erortzeko, pelagikoa kaleraino ateratzen dute. Onak dira kontsumitzailearen arrantzan.

Halloween goiztiarra

Larrepetit, 2012-10-20

          Hilabete izango da, gutxienez, lehendabiziko kalabazak agertu zirela. Eta gaur da eguna supermerkatu, denda, antzoki, lorategi , komun publiko, etxe atari eta gutxien imajinatuko zenukeen tokian buru-hezurrak, mamuak, zonbiak, sagu zaharrak edo armiarma sareak aurkituko dituzuna. 2012ko Halloween denboraldia betez-bete iritsi da hirira. Nago gero eta goizago hasten direla negozioarekin.

          Sortze zelta duen ohitura hori 1840 inguruan iritsi omen zen Ameriketako Estatu Batuetara, Irlandako etorkinen eskutik. Berehala bota zituen sustraiak, eta XX. mende hasieran, dagoeneko lurralde osoan ospatzen omen zen. Gerora etorri dira ohitura horren indartzea, eta baita nazioartean zabaltzea ere: Euskal Herriak ere ez dio kalabazarik ematen jai horri (globalizazioaren eragin nabarmen bat gehiago).

          Egun handia, ordea, urriaren 31 izango da, Santu Guztien bezpera gaua. Baina askoz ere lehenagotik, New Yorkeko kale eta tabernetan, mozorroak eta mozorrotuak izango dira nagusi. Norberaren beldurrak maskara, soineko, kapa eta makillajearen atzean ezkutatuz, jai giroan inoiz baino askeago sentituko dira milaka lagun. Sanba erritmorik gabeko AEBko inauteriak dira.

          Bizidunon eta hilda daudenen arteko atea zabaltzen dela eta espirituek prozesioa egiten dutela beraien herrietan diote. Familiartekoen etxeetara joan eta beraien omenez kandelaren bat piztuta ez badago, amesgaiztorik handienetan sartu arazten omen dituzte.

          Politikarien eta herritarron arteko atea zabalduko da bihar EAEn, eta azaroaren 6an AEBn. Nik ez daukat zalantzarik: badaezpada, kandelak piztuko ditut! Bat baino gehiago. Izan ere, ez dut amesgaizto gehiagorik izaterik nahi. Politikoengandik eta beraien erabakietatik salbu ote gara horrekin? Hala bada, ez ahaztu, kandelaren babesak egun bakarrerako balio duela. Hori pentsatzea bai dela beldurgarria!

"Kolonbian bahituta.74 egun ELNren esku" liburuaz

"Kolonbian bahituta. 74 egun ELNren esku" liburua kaleratu berri dugu Txalaparta argitaletxeren eskutik Asier Huegun eta biok. Hemen dauzkazue prentsurrekoaren zati bat, egun hauetako promozioaren ostean argitaratu diren hainbat erreportaje, elkarrizketa eta informazio.

http://paperekoa.berria.info/harian/2012-10-09/016/001/gogorra_bai_amesgaiztoa_ez.htm

http://www.diariovasco.com/v/20121009/cultura/kolonbian-bahitu-zuten-donostiarraren-20121009.html

http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2012/10/12/sociedad/euskadi/nueve-anos-del-secuestro

http://gara.naiz.info/paperezkoa/20121009/366305/eu/ELN-gerrillak-bahitu-zuenean-izandako-bizipenak-jaso-ditu-Asier-Huegunek

http://irutxulo.hitza.info/2012/10/08/asier-huegunen-bahiketaren-egunerokoa-argitaratu-dute/

http://www.gaur8.info/edukiak/20121013/366963/Asier-Huegunek-ELNren-esku-emandako-74-egunak-hitzetan-jarri-ditu-Gari-Udabek

http://www.deia.com/2012/10/21/ocio-y-cultura/cultura/sentimenduen-eguneroko-askea 

http://www.info7.com/2012/10/16/kolonbian-bahituta/

 http://www.eitb.com/es/audios/detalle/967018/asier-huegun-gari-udabe-libro-kolonbian-bahituta/

http://www.noaua.com/hemeroteka/aldizkariak/507.pdf

Francoise eta lan baimena

Larrepetit, 2012-10-13

 



          François (Frantzia) ikasle moduan dago New Yorken. Legez ezin du lanik egin. Horretarako, Sotial Security deituriko txartel zenbakiduna beharko luke. Eta hari ez dagokio halakorik.

          Anjel lagun mexikarrari eskatu dio faborea: «Lagunduko didazu lortzen?». Astelehen arratsaldean joan dira Queens-era. Jaitsi dira beharrezko metro geltokian. Oinez abiatu dira denda, latinoamerikar taberna, jatetxe eta masaje lekuz josita dagoen Roosevelt etorbidean. Françoisek ez daki zein lekutara doazen, ez eta nora begiratu ere. Anjel isilik dago, norbaiten bila balebil bezala. Halako batean, barrez hasi da. «Zer gertatzen da?», galdetu dio Françoisek. «Zu gabe etorri banintz, honezkero ziento bat lagunek eskaini zidaten Sotial-a. Baina daukazun europar aurpegi horrekin, ez da inor gerturatzen», erantzun dio Anjelek.

          Azkenean, iritsi dira Anjelek ezagutzen duen lagunarengana. Kalean dago, bistan, metro geltoki baten sarreran. Bere lagun-min europarrarentzat zenbakia eskuratu, erosi nahi duela esan dio. Saltzailea ez da fio. Agente Federalaren antza hartzen dio Françoiseri, eta beldur da. Anjelek lasaitu egin du. Prezioa negoziatu dute, eta papertxo batean idatzita eman zeinen izenean ateratzea nahi duten txartel zenbakiduna. Nortasun Agiri faltsua ere eskaini die saltzaileak, baina Françoisek ez du horren beharrik. Saltzailea kaleetan barrena galdu da.

          40 minutu geroago azaldu da. Disimuluan ordaindu eta txartela sakelan sartuta, Françoisek eta Anjelek alde egin dute.

          Lan bila hasterakoan, gaur eskuratu duen zenbaki hori emango dio Françoisek bere ugazabari. Hilda dagoen edo jaio berri den norbaitena izango da, edo identitate lapurreta egin dioten edonorena.

          Gobernuak badu merkatu beltz honen berri. Baina modu honetara, Françoisek zergak ordaintzen ditu, eta bestela lortuko ez lukeen dirua eskuratzen du gobernuak.

Johnnie "Spider", taxi

Larrepetit, 2012-10-06

 



          Harlemen auzo historikoan jaio zen Johnnie Footman. Eskulanetan artetsua ikusi zuen amak, eta osabaren tailerrera bidali zuen berehala lanera. Etxetik lantokira joateko erabiltzen zuen Harley Davidson modelotik hartu zuen Spider ezizena.

          Gerora, Franklin Roosevelt Etxe Zurian zenean hasi zen New York-eko bereizgarri diren taxi horiak gidatzen. Koloreak kolore ziren urte haietan, kafetegian eserita egon eta afroamerikarra zelako mespretxuz zuria beste aldean esertzen zen garaia bere azalean bizitakoa, arrazen arteko desberdintasunak ezabatuz nola joan diren ikusiz joan da bere gurpil gaineko etxetik.

          Garai hartako bidaiariak eskatutako lekuraino eramaten zituen eta ekipajea etxeraino igotzen laguntzen zien, taxia lasai kalean utzita. Gaur egun, halakorik ezin egin.

          Auto barruko ispilutik begiratuz gero, milaka lagun eraman ditu atzeko eserlekuetan hirian barrena. New Yorkera joan eta taxi haietako bat hartu gabe itzultzea New Yorken ez egotea bezalakoa zen urte haietatik hasita, bidaiari gehienak anonimoak izan badira ere, ondo gogoratzen da John Wayne altu eta edukazio onekoa edo Rock Hudson aktorea eraman zituenekoaz.

          Errepideak askorik aldatu ez badira ere, eraikin mordoxka desberdinak dira ametsen hirian, janzkerak, gailuak, mundua, bizitza eta bizimodua bera aldatu dira urte hauetan guztietan. Baina bada gauza bat, momentuz, berdin-berdin jarraitzen duena: eskua altxata «taxi» oihukatu eta Spider jauna parean geratzea.

          Hasi zenetik, 75 urte pasatu dira (2014ra arte berritu zioten lizentzia iaz).

          Milioika kilometro egin ditu eta beste horrenbeste istorio kontatuko lituzke kea darion puruari tiraka, 92 urteko Johnnie Spider Footman-ek, hiriko taxi gidari zaharrenak.

          Auto barrutik munduari begiratzera ohitu da, eta uzten dioten artean, hala jarraitu nahi du.

Mark eta Alejandra, deskontua

Larrepetit, 2012-09-29

 

          Kalean oinez doa emakume hura. Parez pare beregana zein datorren ikusteko adina atentziorik ez da jartzen ari. Eta hiruzpalau eskapaden ondoren, bosgarrenean danba jo du beste emakume bat. Oraingoan ez du inork minik hartu. Telefonoan SMS mezu bat idazten ari zen oinez zihoan bitartean.

          Komertzial lanak egiten ditu gizonezko horrek. Autoarekin ibili ohi da hirian barrena. Bi segundoz (hori iruditu zaio berari) begiak errepidetik kendu ditu eskuko telefonoari begiratzeko. Gaztetxo kuadrilla bat eskola parean errepidea gurutzatzen hasteko nahikoa denbora. Sustoa, handia. Denentzat.

          Bikotea kafetegian. Kafe hutsa izotzarekin eta kaputxinoa eskatu dute. Elkarrekin eseri dira. Egun osoa ikusi gabe egon ostean ez daukate zer esan handirik. Blackberry eta iPhone-an mezu berririk jaso ote duten, ordea, duela bi minutuz geroztik ez dute begiratu. Eta horretara jarri dira.

            Igogailura bi bizilagun sartu dira. Norbera bere Facebook-ari begira jarri da. Ez dago egun onik, ezta adiorik ere.

           Egunero hiri handiko bizimoduan bizi litezkeen morrontza egoerak dira denak. Mark eta Alejandrak etxean ikusi zuten hori: beren seme-alabekin otorduan mahaian zeuden batean, norbera bere gailuarekin jolasean ari zela eta inork ez zuela ezer esaten konturatu ziren egunera arte. Hura izan zen azkeneko aldia. Eta denboraldi bat bada, komunikazioa bultzatze aldera, edo ez oztopatze aldera, Los Angelesko beren jatetxean sakelakoa harreran uzten dutenei %5eko deskontua eskaintzen hasi zirela. Bezeroen erdiak dauzkate interferentziarik gabeko elkarrizketa-otorduak.

          Sekula baino komunikatuago egoteko aukera dugun honetan, nahi izatera, inoiz baino inkomunikazio handiago sor dezakegu gure inguruan. Teknologiak gu mendean ez hartzean dago sekretua. Neurria hartzea norberaren esku dago.

Kimberly, ezer ez da berdin

Larrepetit, 2012-09-22

          Urtebete geroago, ezer ez da berdin. Orduko jendetza, orduko indarra, oihartzuna eta ikusmina ez dira neurri berean etorri. Eta urteurrenean, okupazioa giza katean, giza itxituran, bilakatu nahi izan dute.

         Kimberlyk mundua aldatu nahi du, mugimendu honek bera aldatu duen bezala. Izan ere, duela urtebetez geroztik, ezer ez da berdin. Politika gaietan beti interesa izan badu ere, Zucotti parkean sustraiak botatako Occupy mugimenduak gauzak aldatzeko ahaleginean aktiboki parte hartzera eraman du Kimberly. Ez du etenik izan orduz geroztik, eta sekulan baino indartsuago sentitzen da sinesten duen ekonomia sistema eta gizarte ereduak lortzeko bidean urratsak egiten jarraitzeko.

          Wall Streeteko egoitza eta hainbat banku ezagunetako eraikinak inguratzea zen helburuetako bat, baina poliziez osatutako hormak, oraingo honetan ere, sendo New Yorken. Zenbait musika taldek eskainitako happy birthday-ren musika notek eta Kimberlyk eta beste kideen oihuek bakarrik lortu dute horma hori gainditzea.

          Uniformedunena hausten eta hura pasatzen saiatu direnean, Donald aurkitu du parean. Elkarri begiratu diote, Kimberly polizia hesia pasatzen saiatu da bultza eginez. Ez da isildu, eta gero eta ozenago oihu egin du. Berehala, eskuburdinak jarri dizkio Donaldek eta atxilo eraman dute beste ehunetik gora lagunekin batera.

          Polizia etxetik atera ondoren, telefonoak jo dio. Donald anaia da, eskuburdinak jarri dizkion berbera. Kimberlyk erantzun egin du telefonoa. Bai baitaki beste gizarte eta ekonomia eredu batzuk posible direla jabetu araztea dela bere helburuetako bat. Etorkizunean zerbait ez dela berdin izango sinesten jarraitu nahi du, eta hori lortzeko, guztioi jarri dizkiguten eskuburdinak askatu nahi ditu. Ahalik eta azkarren, gauza askok ez baitute berdin izan behar.

Mathew eta tronboia

Larrepetit, 2012-09-15

          Luzeak eta zabalak dira, eta jende izugarri sartzen da bertan. Ez ditut sekula kontatu, baina inurrien pare joateko ordu horietan harritzeko modukoa da zenbat jende kabitu litekeen barruan. Hiru ate ditu tren bagoi bakoitzak, eta ordu askotan, ate ondoan zutik geldirik geratu denari bultzada bat emanez sartu behar izaten da. Behin ateak itxita, geltokitik geltokira, abiadura bizian joaten dira, azken momentuan zakar antzera trena bat-batean geratu eta bidaiarien balantzak eraginez.

          Mathew-k 40 urte inguru ditu eta tronboi irristailuduna darama berekin. Ederki ezagutzen ditu New Yorkeko metro linea desberdinak, eta badaki zein ordu eta zein tren bidaia diren egokiak bere lana txukun egiteko: A hizki handiz daraman trenean doa gaur, bagoitik bagoira, dakien pieza bakarra eskaintzen. The Godfather, edo gure herrian esaten den moduan, Attajauna filmeko soinu bandako parterik ezagunena jo du, hala nola. Corleone familia gogora ekartzeko moduan, baina behar ez zituen hainbat nota erantsiz bere partitura egokituari.

          59. kaleko geltokira iritsi baino 20 segundo lehenago bukatu du pieza (kalkuluak aterata dauzka), eta txapela pasatzen hasi da. Trena ez dago beteta. Jendea lasai doa eserita. Txanpon gutxi batzuk batek, dolarra besteak… Bikote baten ondotik pasaeran, eskua luzatzeko eskatu diote, eta zerbait eman: Mathewk pauso bat aurrera egin eta eskuetan zer duen ikustean, atzera jo du eta bikoteari erakutsi emandakoa. «Zuretzat», erantzun diote. «Seguru zaudete?», Mathewren zalantza. Baiezkoa izan da erantzuna. «Lurrean aurkitu dugu kartera hau, eta norena den ez dakigunez, barruko diru guztia zuretzat».

          Kaleko artistekin New Yorkeko hiritarra eskuzabala dela egunero ikusi liteke. Nahiz eta pieza bakarra hala-hola jotzen jakin, eskertzekoak dira lur azpiko bidaia luzeetarako denbora-pasa hauek.

Marta, baztertutako heroia

Larrepetit, 2012-09-08



          Hamaikagarrena beteko da hiru egun barru. Ekitaldi publikoak, instituzionalak egingo dira aurten ere, eta Manhattan gauak harrapatzean, ia 900.000 bonbillaren argiek irudikatuko dituzte lurretik zerurantz World Trade Center-eko bi dorreak.

          Martak jai zuen egun hartan, eta, munduak bezala, telebistaz ikusi zituen burdinazko txori hegalarien erasoak. Queens-eko bere etxean, beldurra sentitu zuen, negar egin zuen, errezo ere bai erasoa etorri zen zeru berberera begiratuz, baina bera eta familia ondo zeuden.

          Egun batzuetara, telefonoaren hotsa, eta lantokitik oharra: bihartik aurrera, zero gunera joango zara garbiketa lanetara. Eta hala, kexurik gabe, eguna joan, eguna etorri, tragediaren freskotasunak utzitako hautsak, aztarnak betirako ezabatzeko zeregina izan zuen.

          Handik hiru urtetara jabetu zen bera ere atentatuek jo zutela: berun, poliuretano, artseniko edo asbestos artean lan egitearen eraginez, gaixorik dago; tumore batekin bizi da, eta poliki-poliki hiltzen ari da. Egun haietan lan egin zuten beste hainbat kide bezala. Baita suhiltzaile eta poliziak ere. Baina hara desberdintasuna: azken horiek legezko hiritarrak dira. Marta, mexikar paperik gabea. Eta benetako heroia izateko, ezinbesteko baldintza da hori.

          Diru laguntzen poltsatik zerbait jasotzen duen arren, ezin du lanik egin, eta ez zaio bizitzeko eta sendatzeko adina iristen. Aseguru etxeek detektibe pribatuak kontratatu dituzte gaixorik ez daudela «nolabait» frogatzeko, eta haien beldur bizi da Marta.

          Irailaren 11n, zero gunean, berriro atentatuetan hildako guztien izenak irakurriko dira boz-goran. Zerrenda hori, ordea, urteetan gizentzen joan da, eta etorkizunean ere halatsu. Baina Martak, oraingo honetan ere, ez ditu entzungo galdutako lagun eta lankide askoren izenak. Hautsak bezala, errauts guztiak ere berdinak ez direlako.



Matt marinea

Larrepetit, 2012-09-01



          Matt marineak, bertsio ofizialarekin bat eginda, aitak, aitonak, osabak edo lagunak, Osama Bin Laden hil zuteneko operazioan parte hartu zueneko gerra historia nahi adina aldiz kontatzeko aukera izan du.

          Baina lau haizeetara honako hau zabaldu du: Bin Laden hil zuteneko operazioan, zalantzan jarri du marineak arriskuan egon zirenik. Hala ere, liderra zegoen gelara sartu zirenean buruan tiro bat eman zioten. Azkenetan, bi emakume oraindik mugitzen zen gorpuaren gainean oihuka negarrez omen zituen. Haiek kendu eta berarekin zeuden zenbait marinek laserraren argi gorriarekin lepora apuntatu eta tiro egin omen zuten. Liderra seko geratu zen arte. Bera testigu.

          Horrela gauzak, exekuzio baten aurrean egongo ginateke eta ez defentsan egindako ekintzarenean. «Baina Osama Bin Laden hil zuten, eta justizia egin. Nori inporta zaio nola?», esaten dute hemen zenbaitzuk. Asko inporta du. Ez ahaztu hauteskundeak izango direna hilabete luze barru. Eta joan den urteko maiatzean gertatutakoa honetatik oso gertu zegoen. Hauteskundeetan, herritarren botoa lortzeko, denak inporta du: ekintzak berak, zalantzarik ez, baina baita moduak ere. Eta politikoen aholkulariek ondo kalkulatzen dituzte ekintza batek sor ditzakeen eraginak bertsioak emateko garaian.

          Matt-ek idatzitako No Easy Day (Egun zail bat) izeneko liburuaren inguruan halako ikusmina sortu da, argitaletxeak datorren asteartera aurreratu baitu aurkezpena. Eta ildo horretatik badoa kontakizuna, Matt marineak egun zail bat baino gehiago izango ditu aurretik. Pentagonoa dagoeneko gainean du. Eta Al-Qaeda ere bai, hilketan parte hartzeagatik.

          Eta niri orain gelan zeuden bi emakumeen kontakizuna entzuteko gogoa sortu! Eserita itxarotea hobe.

          Matt, boligrafo gaineko laserrarekin apuntatu eta tinta-tiroa botatzeak min gehiago sortzen du batzuengan. Baina, marinan, tiroak bestelakoak dira, ezta?

Gurutz

BERRIA, Larrepetit 2012-07-28

          Atzera begiratu eta garbi gogoratzen dut nola etorri ziren etxera Gurutzen bila. Zenbait komunikabidek lehenagotik bazekiten atxilo hartzera joatekoak zirela, eta horregatik zeuden etxepean hura noiz aterako zain jarrita, momentua argazki kamera eta bideoan betiko gordetzeko.

          Inkomunikazio egunek iraun zuten bitartean, defentsarik gabeko epaiketa mediatikoa etorri zen togarik gabeko epaile iritzi emaileen eskutik: astakeria latzak entzun ziren.

          Epaiketaren egunean, argiago ezin izan zuen esan Gurutzek: nik ez dut hil Pagazaurtundua, ez dut sekula armarik hartu eskuetan eta ez dut zerikusirik ETArekin. Auzitegi Nazionaleko epailea, ados ETAkoa ez dela, baina hiltzailea bera omen. DNA proba susmagarri batzuk, pentsaera politiko jakin bat izatea, errugbi talde batean jokatu izana, euskaraz jakitea nahikoa nonbait Madrilen ETAkoa izan gabe haren aginduetara zegoela frogatzeko.

          Hildakoaren familiak, fiskaltzak eta AVTk ETAko kidetzat jo zezaten eta zigorra 10 urte gizendu ziezaioten jarritako errekurtsoak aztertu berri ditu Auzitegi Gorenak, eta lehengo lepotik burua: arrazoi, ETAkoa ez zinen, baina zeuk hil zenuen. Zigor berarekin geratuko zara, beraz: 32 urte.

          Ez hanka eta ez buru duen zigor hori egunetik egunera erabat politikoa dela gero eta garbiago geratzen ari da. Eta horren erakusgarri, tartean izaten ari diren hainbat eta hainbat presio. Helburua errudunen bat, edonor, izendatzea izan dutela dirudi, eta Gurutzi tokatu zaio. A ze loteria, alajaina!

          Asko hitz egin zen kasuaz, komeni izan zenean. Orain, berriz, akaso, nahiago dute ahalik eta gutxien hartzea ahotan, isilean uztea, eta hautsik ez harrotzea.

          Denborak gauzak bere tokian jartzen omen dituela esan zuen norbaitek. Denbora hori, dagoeneko, nahi baino luzeagoa da, baina egia atera arte, justizia egin arte, ez dago isilik geratzerik.

Bakardadean auto isolatuta

BERRIA, Larrepetit, 2012-07-21

          Etxeko horman zintzilik jarrita dauzkan argazkien bidez, askotan egiten du Marlow-k denboran atzera. Garai bateko sentipenak datozkio bihotzera marko arteko oroitzapenekin. Egunean zehar denbora asko pasatzen du haiei begira. Emaztea erretiratu berritan hil zitzaionetik, ez dauka bizitakoa norekin konpartitu. Eta hori egiteko nahia eta desioa handia da oso. Baina bakarrik dago.

          Tarak oraindik ez du erretiroa hartu. Egunero jaikitzen da egunsentiarekin batera, eta Wall Streeteko jendez betetako bulego bateko paper artean eguna pasa ostean, seiak aldera iritsi ohi da etxera. Atea ireki eta isiltasunak egiten dio diosala, eta ez zaio hori batere gustatzen.

          Karren hil egingo litzateke ordenagailurik gabe geratuko balitz. Egunean zortzi ordutik gora pasatzen ditu sareko ezezagun izengoitidunekin txateatzen. Horrela lortzen du munduan bakarrik ez dagoela sentitzea.

          Marlow, Tara eta Karren eraikin bereko bizilagunak dira. Manhattango toki bikain batean bizi dira. Lorategi pribatua dutenez, hara joaten dira arratsaldero, konpainia bila. Baina ikusi zein den argazkia: bakarrik egon nahiko balute bezala, bakoitza banku batean esertzen da, eta ez dute inorekin hitz egiten. Eta noski, gisa horretara, ezin dira oroitzapenak konpartitu, isiltasuna hautsi edo konpainian egon. Auto isolatu egiten dira, eta horrek eragozten die benetan desio dutena lortzea. Jarrera aldaketa bat, «kaixo, zer moduz zaude», «eseri naiteke zurekin», «zein eguraldi ederra» nahikoa lirateke bakardadea minutu edo ordu batzuez hausteko.

          Bakarrik egon nahi ez eta bakardadean auto isolaturik egotearena pilularik gabe senda daitekeen gaitza izan arren, gero eta hedatuagoa dagoela dirudi. Hanburgerrak bezala, hori ere gurera iritsi dela diote. Auto isolamendurako joera ere bidean ote? Aurre egiteko prest izatea onena.