BERRIAn argitaratua, 2011-11-24
Demokratek argi dute: Barack Obama izango da hautagaia; kontserbadoreek, berriz, bederatzi ordezkari dituzte, eta primarioen borrokan zein baino zein gogorrago ari dira.
Gari Udabe New York
Telebistari gustua hartuta dabiltza AEBetako errepublikanoen primarioetarako hautagaiak; zein baino zein ogorrago, gehienak Tea Partykoen zaleak pozik uztea helburu, alderdiaren barruko hauteskundeetan eskuinaren muturrerago jartzen denak errazago duelako presidentetzarako lehian sartzea. Bederatzi hautagaien artean inork ez ditu bereziki erakartzen muturrekoak, oso zaila baita pozik uztea zeren kontra egin besterik ez dakien mugimendu hori. Beste kontu bat izango da zuzenean Barack Obamaren kontra aritu behar denaren diskurtsoa, baina gaurkoz, ikuskizuna da nagusi kontserbadoreen artean. Etorkinak dira errekurtsorik errazena, eta AEBen segurtasuna munduan duten nagusigoa adierazteko gaia. Azken saioak —herenegun— segurtasuna zuen ardatz.
Eztabaidan ikusi bezala, presidentearen aurrean lehiatzeko aukera gehien duenaren dantza etengabekoa izaten ari da inkestetan ere. Reuters-Ipsos-ek azaroaren 10ean eta 11n egindako azkeneko ikerketaren arabera, Mitt Romney zen aukera gehien zuen politikaria. John McCainek 2008ko hauteskundeak Barack Obamaren aurka galdu zituenetik bera izan da 2012ko hauteskundeetarako faborito nagusia. Harvarden ikasitako gizonak negozioetarako ahalmen handia erakutsi du. Baina haren pentsaerak —batzuen ustez, liberalegia— eta mormoi izateak arazo bat baino gehiago ekarri dizkio, eta eztabaida publiko bat baino gehiago eragin, errepublikanoetan kontserbadoreenak oso kritikoak baitira sinesmen mormoiarekin. Seguru dagoenaren plantak, ordea, ematen dio aldeko botorik, eta azken eztabaida saioan ere gehien konbentzitu dutenetako bat izan da.
Azkeneko hamar egunetan, baina, Newton Leroy Gingrichek hartu dio aurrea inkestetan, CNN/ORC International Pollen arabera. Osasun esparruan Obamak egin nahi zituen aldaketen aurkako jarrera sutsua erakutsi dutenetako bat da. Ikusi egin beharko da hautagai gogokoenen artean jarraitzeko modua duen.
Herman Cain, Godfather’s Pizza enpresako presidente ohia da. 9-9-9 plan fiskalekin egin da ezaguna: enpresei eta aberatsenei zergak jaistea, eta kontsumitzaileei eta behartsuenei igotzea proposatzen du hautagai afroamerikar bakarrak. Fama handia lortu du gizonak plan horrekin, baina baita zenbait emakumek Cainen aurka egin duten sexu eraso salaketekin ere. Ikusteko dago salaketa horiek zer eragin izango duten. Azken eztabaidan, behintzat, isilena izan da, salaketa horiek bizibizi daudelako.
George Bushek presidente izateko haren eserlekua 2001ean utzi ostean Texasko historian denbora gehien daraman gobernadorea da Rick Perry. Ebanjelaria da, eta errepublikanoen artean halako sinesmena duten askoren babesa du. Inkestetan hortxe goian ibili bada ere, egiten ari diren eztabaidetako batean, presidente izatera iritsiko balitz kenduko lituzkeen hiru agentzietatik biren izenak bakarrik gogoratzeak, edota ekitaldi batean gehitxo edanda agertu izanak aukera asko murriztu dizkio. Milaka lanpostu sortzea du helburu, azkenaldian jarraitu duen bide beretik, immigranteei soldata baxuak ezartzearen kontura, besteak beste. Tea Partykoek maite dute haren solasaldi populista. Norbanakoaren askatasunaren defendatzaile sutsua da, heterosexuala izanez gero, eta aborturik behar ez duenarentzat.
Michele Bachmann da emakume hautagai bakarra: Minnesotatik hiru aldiz kongresista izan da, eta Tea Party kontserbadorearekin loturarik handiena berak du; Sarah Palinen ordezkoa. Demokrata gisa abiatu bazuen ere bere ibilbide politikoa, errepublikanoen aldera pasatu zen unibertsitateko azkeneko urtean.
Jon Huntsman kimika-enpresa inperio handi bateko sozioa; Ron Paul, askatasuna, giza eskubideak eta finantza merkatuen erreformak defendatzen dituen 75 urteko medikua; gay agendaren aurka agertu izan den Rick Santorum, eta azkenik, eztabaidetara gonbidatu ere egiten ez duten Gary Johnson dira hautagaien zerrenda osatzen dutenak.
Dagoeneko 11 saio egin dituzte, zein baino zein entretenigarriago, eta abenduaren 10ean, 15ean eta 19an izango dituzte aurtengo azkeneko hiru eztabaidak hautagaiek.Hauteskunde primarioak urtarrilean hasiko dira.
Gai izarrak
Ekonomiaren egoera ahula herritarren ahotan egon da azkeneko hilabeteetan, eta, zalantzarik gabe, kanpainako gai izarretako bat izango da. Langabezia tasa altuari —% 9,1ekoa, 14 milioi langaberekin—nola aurre egin izango da kontua, eta Etxe Zurian geratu behar duen hautagaiak arazo horri irtenbidea emateko proposamen zehatzak jarri beharko ditu mahai gainean.
Horrekin batera, beti-betiko gaiaz ere hitz egin beharko dute: etorkinen egoeraz, eta immigrazio legearen erreformaz. 11 milioi etorkin paperik gabekori nolabaiteko irtenbide bat eman beharko die gobernu berriak. Askok bigarren mailako gaia dela uste badute ere, presidentetzarako hautagaiek ondo dakite etorkinen botoak beharrezkoak izango direla beraien helburua lortzeko. Horregatik, horien familiarteko eta lagunen egoera konpontzeko proposamenek izan dezakete giltza. 2012ko hauteskundeetan ere, 2008koan bezala, boto hispanoak pisu handia izango du. Orain, baina, haiek botatzeko purrustadak dira nagusi. Berriena Gingrichek esandakoa azken saioan. Jasango lituzke legez kanpoko hainbat immigrante, baldin eta hamarkadak igaro badituzte AEBetan, zergak ordaindu badituzte eta familia badute.
Gizarte segurantza eta osasun erreformaren gaia ere hor egongo da. Bereziki adineko jendearen intereseko gaia izanik, haien ahotsa ozen entzungo da kanpaina honetan ere. Hautagaiek zer egin nahi duten argitu beharko dute. Gogoratu beharra dago, iazko martxoan Obamaren gobernuak onartutako osasun erreforma AEBetako Auzitegi Gorenak aztertuko duela, eta behin betiko epaia datorren urteko ekaina aldera jakitea espero dute. Alegia, kanpaina bete-betean.
Segurtasun nazionalaren gaiak ere, terrorismoarenak, kezkatzen ditu, noski, herritarrak. Iraketik eta Afganistandik soldaduak etxerako bidean jartzeak pisua kendu badio ere gaiari, AEBetan barruko segurtasunak, Iranekiko jarrerak eta Etxe Zurira iritsi edo geratuko denak nazioartean eraman nahi duen politikari ere erreparatuko dio boto-emaileak. Gingrichentzat, segurtasun neurriak gogortu behar dira, eta Mitt Romneyren ustez, Obamaren atzerri politika «porrot hutsa» da, «etsaiekin lagun izaten saiatzeagatik, eta lagunei errespetu falta izateagatik ». Rommeyk, presidente izanez gero, lehen bidaia Israelera egingo luke. Afganistandik tropak ateratzearen aldeko eta kontrako iritziak eman dituzte, eta Iranen kontrako jarreran, berriz, zertzelada bitxiak, baina denak ados: Iran urtebetean mendean har dezakete AEBek, eta han sartuz gero, erregimenez aldatzeko egin behar da.
Kanpaina sarean
Errepublikanoek dagoeneko Internet sareari eman dioten garrantzia begi bistakoa da. Primarioetarako hautagaiak bila ari diren babesa lortzeko bidean, orain arte estatuz estatu bidaiak egiten, kilometroak eginez, pasatzen zituzten orduak kopuruz jaitsi, eta kanpaina sarean egiteari eman diote garrantzia. Horren adibide National Journal-ek bere webgunean argitaratutako konparazioa: duela lau urte, Romneyk, Huckabeek eta McCainek, uztailaren 1etik azaroaren 1era, 66 egun pasatu zituzten Iowan eta 48 egun New Hampshiren. Aurten, 23 eta 37 pasatu dituzte.
George Washington Unibertsitateko Kudeaketa Politikoaren Graduondoko zuzendari Michael Cornfieldek dioen bezala, «politikagintzan eztabaida asko izan ditugu dagoeneko; webguneak dauzkagu nazioartera iristeko; baina hitzaldiak eta mezuak on line baliabideetara bideratu dituzte gehiago».
Hautagaiak iragarkiak jartzeko orduan ere selektiboagoak izan dira: euskarri elektronikoetarako hedabideetan gehiago jarri dituzte. Telebista, irrati eta egunkarietan errepublikanoek egindako gastua 2008an egindakoaren hamarretik bat izan da. Eta zenbait hautagaik ez du dolar bakar bat ere gastatu komunikabide tradizionaletan.
Sare sozialak erabiltzeak, baina, fama eta ospe aldaketa handiak sor ditzake. Herman Cain eta Rick Perry hautagaiak, esaterako, biak izan dira sare sozialen bidez ospea handitzen eta erortzen ikusi dutenak, eragin positibo eta negatiboak jasan dituztenak.
Obama lehen eta orain
2008ko hauteskundeetan Obamaren hautagaitzak izugarrizko gogoa, sua eta ilusioa piztu zuen. Horregatik, jende askok ez zuen erreparorik izan diru laguntza txekeak sinatzeko. Ez zen, ordea, herritarren babes soilarekin geratu: hainbat eta hainbat enpresa ere oso borondate onekoak izan ziren hautagaiarekin. Kanpaina dagoeneko abiatu dute oraingo honetan ere: bai, behintzat, diru bilketarena. Eta Obamaren hautagaitza bultzatu eta antolatzen ari direnak hasita daude duela hiru urte babesa emandakoei mezu elektroniko bidez dirua eskatzen. Ez da, baina, gauza bera: orduko sua, indarra ez dauka presidenteak. Ez herritarrentzat eta ez enpresarientzat. Kanpainan agindutakoa bete ez izanak itzali egin ditu herritar asko.
Botere ekonomikoen artean, berriz, etsaien zerrenda luze samarra egin du Barack Obamak: Merkataritza Ganberak, AEBetako lobby-rik handienak, behin baino gehiagotan esan izan du ez dagoela ados gobernu honen politika ekonomikoarekin. Osasun esparruan egin nahi izan duen erreformagatik, erietxe, farmazia industria eta aseguru etxeen artean lagun gutxi ditu presidenteak. Egindako finantza erreformarekin Wall Streeteko hainbat ere gustura ez, eta diru gehien dutenek zerga gehiago ordaintzeko proposamenak ere ez ditu txekeak sinatzera bultzatuko.
AEBetako presidente bihurtu nahi duenak milioi asko lortu beharra dauka, eta lan talde on batez inguratua egon behar du. 2008an Obama Etxe Zurira eraman zuten hauteskundeak historiako garestienak izan ziren: ia bost mila milioi dolar gastatu zituzten. Kopururik handiena Obama babesten zuten demokratek jarri zuten, eta berebiziko garrantzia izan zuten lehendabiziko aldiz erabili ziren sare sozialek ere: gazte askorengana iristea lortu zuten, eta horiek diru gutxi jarri arren, milioi asko pilatzea lortu zuten. AEBetako kanpainak, gehienetan, herritarrek eta enpresek ordaintzen dituzte.
Obamari aurre, nork, nola eta noiz
Datozen hilabeteetako agenda politikoa zehaztua dago: AEBetako estatu guztietan egiten dira primarioak.Errepublikanoei dagokienez,datorren urteko urtarrilaren 3an hasiko dituzte primarioak Des Moinesen (Iowan).Hurrena iragarrita dagoen data urtarrilaren 10ekoa da,New Hampshiren,eta etenik gabe jarraituko dute ekainaren 26an Utahn azkenekoak aukeratu arte.
Demokratei dagokienez,berriz, ez dituzte primarioak egingo, Barack Obama izango delako haien hautagaia.Salbu,azkeneko momentuan beste norbaitek aurkeztea erabakitzen ez badu
behintzat. Irailaren 3an,Charlotten (Ipar Carolina) egingo duten konbentzio edo batzar nagusira Obama buru dutela joango dira demokratak.
Abuztuaren 27a daukate gorriz idatzita errepublikanoek.Egun horretan egingo dute batzarra,eta bertan aukeratuko dute nor izango den Obamari aurre egingo dion gizon edo emakumea.
Azaroaren 6an izango dira auteskundeak,eta orduan jakingo da nork irabazi duen Etxe Zurirako lasterketa luzea.
Newton Leroy Gingrich. Pennsylvania, 1943.Ordezkarien Ganberako presidentea izan zen 1995etik 1999ra; urte askoan Bill Clintonen oposizioaren bozeramailea izan zen.
Mitt Romney.Detroit, 1947. Massachussetsko gobernadore izan da 2003tik 2007ra.
Herman Cain.Tennessee, 1945.Godfather’s Pizza empresako presidente ohia a,hautagaietan
esperientzia gutxien duena da.
Rick Perry.Texas, 1950.Texasko gobernadorea da, historian kargu horretan denbora gehien egin duena estatu horretan.
Michele Bachmann.Iowa,1956.Minnesotako kongresista izan da hiru aldiz,eta Tea Partyrekin loturak ditu.Emakume hautagai bakarra da.
Jon Huntsman.Kalifornia, 1960.Utahko gobernadore ohia da,eta Etxe Zurian lan egin du Ronald Reagan,George H.W. Bush eta Geroge W.Bush presidenteekin.
Ron Paul.Pittsburgh,1935.Medikua da,eta Texasko kongresista izan da.Tea Partyren «pentsamoldearen aita pontekoa » ezizena jarri diote.
Rick Santorum.Virginia, 1958.Pennsylvaniako senataria izan da.Homosexualen eskubideen aurka dago.
Gary Johnson.Dakota iparraldea,1953.New Mexikoko gobernadorea da. Ironman probetan
parte hartu du,eta Everest igo zuen 2003an.Eztabaidetara ez dute gonbidatzen maiz.
