Juan Legarreta

BERRIAn argitaratua, 2011-10-23.

Juan Legarreta, bere etxean.

«Aberatsen maiordomoak gorrak,itsuak eta mutuak gara»

Besteak beste,Ramon de la Sota, Edmon de Rothschild,Kennedy eta Vanderbilt familientzat lan egin ostean, GeorgeSorosentzat ari da maiordomo gisa orain, munduko bost aberatsenetakoa denarentzat. Bilioiak kontatzen denborarik galdu gabe, fortuna jabeen etxeko ateak ireki dizkigu.

Gari Udabe New York

Aberats ezagunen maiordomoa izaki, bere bizipenen aberastasuna erakutsi digu 68 urteko mungiarrak.

G Zu Mungiako baserritarra zinen?

E Baserritarra naiz, ehuneko ehunean. Idazten eta irakurtzen ikasi aurretik behiak jezten ikasitakoa naiz. Gurean denetarik zegoen: behiak, oiloak, ardiak… eta horrela atera ginen aurrera.

G Haurtzaroaz zer-nolako oroitzapenak dituzu?

E Hamabi anai-arreba ginen, ni hamargarrena. Iskanbila asko izaten genuen, baina  familiartekoak, badakizu, dibertigarriak. Aita eta ama zorrotzak ziren, baina maitasun asko ematen ziguten.

G Hainbeste urte kanpoan pasata, ez duzu faltan sumatu giro hori?

E Orain, ordenagailuarekin eta telefonoarekin komunikazio gauzak asko aldatuta daude. Baina, hona etorri eta hiru urtetara, etxera bueltatu nintzen batean, amari baserrian telefonoa jarri nion, justu lotura hori falta zitzaidalako. Deitzen genionean telefonoa beti hartzen zuen, baina ez zuen inoiz deirik egin, berak zioen moduan, ez zeukalako ezer garrantzizkorik esateko!

G Beste garai bateko emakumea.

E 1899an jaio zen ama. 1936ko gerra bere gogorrean bizitakoa. Aita frontera joan, eta bi urte eta erdiz ez zuen haren berririk izan. Ama, berriz, ia fusilatu zuten, ez zutelako ulertzen emakume batek, gizonik etxean izan gabe, zazpi ume nola haz zitzakeen.

    Gerora, Paris eta Vatikanora eramandakoak gara. Parisko askatasuna ez zitzaion batere gustatu. Vatikanoan, berriz, gustura, oso kristaua zelako. Badakizu, jaungoikoa eta lege zaharrekoa.

G Zuk,berriz,gaztetan lorezain joan behar izan zenuen?

E 17 urte nituela hasi nintzen. Areetara, Eduardo Aznar ontzigilearen konektatutako familia batera, Saiz Agirre arkitekto ezagunarekin joan nintzen lanera. Kontua da beraien etxean lanean ari zen maiordomo gisakoa oso edadeko pertsona zela eta haren zereginak niri eskaini zizkidala. Bi urte egon nintzen familiarekin. Handik soldaduska egitera joan behar izan nuen arte.

G Ramon de la Sotarentzat hasi zinen lanean soldaduskatik bueltan.

E Bai, txofer eta baita zerbitzari ere. Biarritzen aritu nintzen. Aitak ez zuen arrazoi olitikoengatik muga pasatzen, baina semearekin ia hamabostean behin Bilbora joaten nintzen.

     Ramon de la Sota y Llanos zen aberastu zena. Frankok ia 26 etxebizitza kendu edo konfiskatu zizkion. Seme-alaba bakoitzarentzat bina eginak zeuzkan. Franco Española eta La Naviera beraien esku zeuden. Familia benetan garrantzitsua zen.

G Nolakoa izan zen etxetik kanpoko lehendabiziko esperientzia hura?

E Egia esan, ona. Egunkarian aurkitu nuen lana. Esperientzia gutxi nuela ikusi zuen nagusiak, eta entrenamendu modukoa eman zidan. Hiru urtez egon nintzen, 1968an Parisera joan arte.

G Zergatik alde egin zenuen?

E Mundua ezagutzeko gogoak bultzatu ninduen. Nire arrebetako bat ordurako han zegoen. Bere lehendabiziko senarra galdu berria zuen, eta horrek ere eragina izan zuen nire erabakian. Arriagan, Oviedo-Brusela bidea egiten zuen autobusa hartu nuen. Lo lekua hartu eta bi aste pasa ostean, lana aurkitu nuen. Agentzia baten bidez, Edmond de Rothschild baroiarentzat lanean hasi nintzen. Bost zerbitzari eta maiordomo bat zituen.

G Parisen ostean,Washington izan zen zure hurrengo geltokia.Kennedy presidentearen koinatu Robert Sargent Shriverek zerikusia izan zuen gainera AEBetako etorrera horretan.

E Bera AEBetako enbaxadore moduan lanean zegoen Frantzian (1968-1970). Beraiekin lanean frantziar batekin maiteminduta zegoen lagun bat nuen, eta emazte izango zenak ez zuen AEBez ezer jakin nahi. Horixe izan zen niretzat zortea. Haren ezezkoaren ostean, hona etortzeko interesaturik ote nengoen galdetu zidaten. Nik baietz erantzun nien.

G Atlantikoa gurutzatu,eta ondo sentitu zinen?

E Hau Frantziakoa baino gogorragoa egin zitzaidan. Biarritzetik Bilbora, hilabetean bitan joaten nintzen. Hizkuntza aldetik, frantsesa ikasi nuen arte euskararekin moldatu nintzen, eta horrek erraztu egin zidan hasiera hura. Hona etorri nintzenean ingelesez oso gutxi nekien.

     Atlantikoa gurutzatzeak berak ere orduan esanahi desberdina zuen. Gaur egun plazeragatik egiten duzue,eta orduan beharra zen. Lehenbiziko hiru hilabeteak bereziki hizkuntzarengatik oso gogorrak egin zitzaizkidan. Urtebetera hemen bizileku paperak edo Green Card deiturikoa eman zidaten. Nagusiek zeukaten boteretik lortuak.

 Kennedy familia Hyannis Port-en

G Garai horretan Kennedy familia ezagutuko zenuen noski?

E Urtean zehar toki desberdinetan sakabanatuta bizi baziren ere, familia osoa elkarrengandik oso gertu egoten zen Hyannis Port izenekoan zeukaten gunean. Bi uda pasa nituen han, eta familia osoa ezagutu nuen.

     Oso batuta zegoen familia zen. Umeak beti gustatu izan zaizkit niri, eta harreman berezia izan nuen John John Kennedy [presidentearen semea] eta bere lehengusu Anthonyrekin [Robert Sargent Shriver eta Eunice Mary Kennedyren semea]. Denbora asko pasatakoa naiz biekin. Neronek erakutsi nien itsasoan ibiltzen.

G Beraien langileekin ere tratu ona izaten omen zuten.

E Amak edo amonak, Rose Kennedyk, yatea zuen, eta astearte eta ostegunetan langileoi, eguna libre hartu, eta itsasora ateratzeko uzten zigun. Astean behin, asteazkenean edo larunbatean, berriz, amaren etxean barbakoa bat egiten zuten ehun lagunentzat edo, eta familiaren langileak ere gonbidatuta egoten ginen bertara.

G Askotan hitz egiten zuten presidenteaz?

E Oso gutxitan hitz egiten zuten John (beraiek Jack deitzen zioten) edo Robert anaiez. Telebistak zerbait esaten bazuen edo, akaso orduan. Oroitzapen txarrak eta gogorrak ziren, noski.

G Mantentzen al duzu harremana beraiekin?

E Bai. Maria, Thimothy eta Anthonyrekin badut, Robert eta Eunice Maryren seme-alabekin. Aita eta ama hil zirenean ere hiletara joateko gonbita bidali zidaten.

G New Yorken zuten bulego handia, ezta?

E Robert Sargent Shriver abokatu oso garrantzitsua zen: New Yorkeko MetLife eraikuntzan bulego bat zeukan 86 abokaturekin. Washingtonera iritsi eta bi hilabetera etorri nintzen lehen aldiz New Yorkera, hainbat langilerekin eta sukaldariarekin jai bat antolatzera.

     Hura bukatu ostean, bi egun libre hartzeko baimena eman zigun. Eta erabat maiteminduta geratu nintzen hiriarekin. Hala ere, asko lagundu ninduten, eta ez nituen berehala utzi. Bi urte eta erdi egon nintzen beraiekin lanean.

G Pena emango zien alde egiteak?

E Bai, baina gomendio gutun izugarri on bat egin zidaten, festa bat antolatu zuten nire omenez, opariak egin zizkidaten (urrezko mahuka biki parea, presidentearen argazki bat…).

G Lanak utzi eta berriak aurkitzean zorteduna izan zarela esango nuke.

E Maila honetan, bilioi bat dolarretik gora dauzkatenek alegia, ni bezalakoen lanpostua izugarri baloratzen dute. Beraien lanean eta bizitza sozialean izugarri murgilduta daude, eta ez daukate beste ezertarako denborarik.

G Personal assistant modura zarete ezagunak.Zer da hori?

E Zenbait gauza batera egiten dituzu: maiordomoa eta idazkaria naiz. Ez ditut bere eskutitzak idazten, baina bidaiatzen dugunean esate baterako, guztiaz arduratzen naiz. Horrezaz gain, dauzkaten etxebizitzez arduratzen naiz, eta horietan ematen dituen jaiak antolatu behar izaten ditut.

G Zerbitzaria izatearekin lotzen du jendeak zuena.

E Bai, hori da egiten den lotura. Egun batean, Kennedy presidentearen koinatu Robert Sargent Shriverek esan zidan bezala: «Denak gara zerbaiten eta norbaiten zerbitzari». Presidenteak, bere lana ondo egiten badu, herria zerbitzatzen du. Zu eta nire artean desberdintasun bakarra dago: jaiotzerakoan izan dugun zirkunstantzia. Herrialde batek president edo erregea behar ditu, baina baita zabor biltzailea ere.

     Horregatik, hemen, uste dut ikuspegi desberdinarekin begiratzen gaituztela. Eta estimatu ere hala egiten gaituzte. Hainbat aberats jenderekin lanean egon naiz, eta beraien makina bat jaietara gonbidatu naute: ez langile modura, bestela.

G Zer dohain izan behar ditu maiordomo batek?

E Gauza garrantzitsuenetako bat pribatutasuna da: entzun, ikusi eta isilik geratzea. Aberatsen maiordomoak gorrak, itsuak eta mutuak gara. Dena ikusten dugu, eta ezer ere ez. Diskrezioa, beraz, gauzarik garrantzitsuenetakoa da.

     Etxe bat eramaten jakitea, jaiak antolatzen jakitea eta langileak kontratatzen jakitea ere oso garrantzitsua da. Hori denborarekin ikasten joaten da, baina antolaketa oso garrantzitsua da, eta horrekin arduratsua izatea. Sentsibilitate handia izan behar duzu. Lehentasunak ikusi, eta zure nagusien beharrak aurreikusteko gai izan, eta beti pauso bat aurretik joan.

G Kennedytarrak utzi, eta garai hartako New Yorkeko familiarik aberatsenarentzat hasi zinen lanean, Vanderbilt familiarentzat...

E Oso pertsona garrantzitsua eta eragin handikoa zen, baina ez zitzaion publikoki askorik azaltzea gustatzen. Oso azkarra zen, hiru doktoretza zeuzkan, eta, gainera, epaitegi gorenaren kontseilaria zen, Etxe Zuriaren kontseilarietako bat, Bruselas, Paris eta Londresen bulegoak zituen, Japoniarekin ere harremanetan zegoen, astrofisikaria zen aldetik hamabost urtean egon zen NASArekin lanean, Munduko Diru Funtsean eta Atlantic Institut deiturikoetan ere sartuta egon zen...

G Etxe Zuria berarekin ezagutu duzu orduan?

E Nixon eta Reaganen kargu hartzearen aurretik eta ondoren Etxe Zurian egon nintzen berarekin bai. Beti atzeko aldetik, lorategitik sartzen ginen, sotoa dirudien horretara. Ez da, ordea, sotoa. Hor sala eta gelak daude, bilera intimoagoak-eta egiteko.

G Hamabost urte egon zinen familia berarekin.

E Urtean bitan Concordean bidaiatuz. Parisera edo New Yorkera iristen ginen bakoitzean ez genuen aduanarik pasatzen. Hortik atera kontuak gizon honen boterea zenbaterainokoa zen. Bera hil ostean, emaztea ere kasik bizitzeko gogorik gabe geratu zen. Ahal nuenean lagundu nion. Kontua da ez zuela inor etxean hartzen, ez zegoela apenas aktibitaterik, eta pixka bat aspertu egin nintzen. Azkenean, alde egin nuen etxe hartatik 1985ean.

 George Soros bilionarioa

G Eta horrela zeure bidea egiten jarraitu duzu,joan den urtean George Sorosentzat lanean hasi aurretik?

E Aurretik, Wildenstein familiarentzat lan egin nuen: 21 langile nituen bi familientzat koordinatzeko, eta garai gogorra izan zen. George Sorosekin duela urtebete hasi nintzen. Bera da munduko bost aberatsenetako bat.

G Sorosen etxetik jende asko pasako da,ezta?

E Bera demokrata da, eta Clinton presidente zenean hiru aldiz etorritakoa omen da, ezkutuan. Obama ez dut oraindik ikusi. Diru asko jarri zuen bere alde, eta akaso pixka bat haserreturik egongo da [kar, kar].

G Zein da aberatsa hemen?

E 100 milioi dolarretik gora behar duzu aberatsa zarela esateko. Edmon de Rothschild baroiak esaten zuen berak lau mila milioiraino konta zezakeela bere jabetza, eta handik aurrera imajinatu egiten zuela.

G Erdi mailako klasea desagertzen ari dela diote; hala da?

E Galtzen ari da. Gero eta aberatsagoak daude, eta gero eta txiroagoak. Manhattandik, esate baterako, desagertzen ari da erdi mailako klasea.

G Hiri honetan jende oso aberatsa, aberatsa eta ezer ez daukana dago. Nola ikusten da egoera hori aberatsen begietatik? Zer ikuspegi dute?

E Oso galdera interesgarria. Sorosek, esate baterako, kontinente guztietan fundazioak dauzka. AEBetan, batez ere edadeko jendearentzat, kartzeletatik ateratakoentzat eta etxerik gabekoentzat lan egiten dute. Zentro bereziak dauzka. Urtean 50 milioi dolar emango ditu horretarako bakarrik AEBetan. Eta atzerrian, berriz, beste horrenbeste edo gehiago.

G Orain ematen ari diren protesta sozial hauek gustuko al dituzte?

E Ez egotea gustatuko litzaieke. Baina nik uste oso ongi daudela. Ni demokrata naiz, eta Obamari eman nion botoa. Jabetzen naiz ez dituela agindutako gauza asko egin. Baina hamaika trilioiko zorrarekin hartu zuen nazioa, Bushek egindako zorra.

     Benetako finantza krisiaz gain, propio sortutako asko egon da. Eta horren aurka dira protesta hauek. Ni ados nago bankuei-eta laguntza ematean, nahiz eta gure dirua izan. Jende asko langabeziara ez eramateko balio izan badu, ondo.

G Zure ofizioko pertsona asko ezagutzen dituzu?

E Azkoitiko eta Meñakako bi bai gure ingurukoak. Bestela, New Yorken, maiordomo gisara lan egiten duten bost bat-edo ezagutzen ditut, eta guztira beste hogei inguru egongo dira.

G Ez dira hainbeste.

E Ez. Ofizio hau ekonomia maila oso-oso altuko jendearekin doa, eta ez dira hainbeste.

 

Juan Legarreta