Izen propioak eta lekuak aldatzen dira, baina ondorio bera dute: armak kontrolik gabe erosi eta erabiltzen dituztenen sarraskia; merkatuetan, eskoletan edota espero ez den edozein lekutan 9.500 hilketa izaten dira gutxi gorabehera urtean, AEBetan.
Garikoitz Udabe New York
Mi n n e s o t a n , 2005ean, 16 urteko nerabe batek bederatzi pertsona hil zituen, eta gero bere buruaz beste egin ikastetxean. 2007an, 23 urteko ikasle batek 32 pertsona hil zituen Virginia Tech unibertsitatean; horrek ere, bere buruaz beste egin aurretik. Hemeretzi urteko gazte batek, asaltoko fusil bat erabilita, zortzi lagun hil zituen Omahako (Nebraska) merkataritza zentro batean. Hurrengo urtean, Bizarzuriz mozorrotutako gizonezko batek Eguberrietako jai batean bederatzi pertsona hil zituen, eta bere buruaz beste egin. 2009an, buru gaixotasuna zuen gizon batek hamar lagun hil zituen, tartean bere ama, Alabaman. Psikiatra militar batek, berriz, hamahiru pertsona hil eta 42 zauritu zituen base militar batean. 2010eko urtarrilean, zortzi hildako, Virginian; abuztuan, zortzi lankide hil zituen beste batek, suizidatu aurretik.
2011. urtea: Tucsongo (Arizona) kirol denda batera sartu zen gazte bat. Glock 19 erdi automatiko bat eskatu zuen. Galdera askorik erantzun beharrik gabe eta armak erabiltzeko inolako debeku edo eragozpenik bazuen ziurtatu gabe, pistolagatik 499 dolar eta 33 balako kartutxoarengatik 45 dolar ordainduta, dendatik atera zen. Urtarrilaren 8an, sei pertsona hil zituen, tartean 9 urteko neskatila bat. Hamalau zauritu zituen 22 urteko Jared Lee Loughner gazteak, eta horien artean Gabrielle Giffords politikaria.
Filmetako sinopsiak diruditen arren, askotan errepikatzen den errealitatea da AEB Ameriketako Estatu Batuetan. Izen propioak eta lekuak aldatzen dira, baina ondorio bera dute: su armen bidez eragindako heriotza.
90eko hamarkadan estatubatuarren %75ek defendatzen zuten armak kontrolatzeko legeen beharra. Orain kaleratu berri diren zenbait inkestek erakutsi dute %44era jaitsi dela zifra hori.
Azkena Arizonako tiroketa batean gertatu da; armak izateko eskubidea defendatzen duen Gabrielle Giffords kongresuko politikari demokratak jaso zuen buruan tiroa. Eskubide hori eta legedi malgua baliatu zuen Loughner burutik gaixoak.
Ahots asko dira egun hauetan legeetan aldaketak egin behar direla aldarrikatu dutenak, baina NRA National Rifle Associationek duen eragin politikoak, su armak edukitzeko eskubidea defendatzen dute, eta errepublikanoen aldeko sektore atzerakoienaren, Tea Partyaren indartzeak, hainbat estatutan armen kontrolerako indarrean zeuden araudi eta legeak bertan behera geratzea ekarri du. Errepublikanoek bertan egindako aldaketei esker, Arizona da askatasun handiena dagoen estatuetako bat. Eta atentatuaren eragina ez da jendearen iritzian antzeman, baina bai salmentetan: Arizonako atentatuan erabilitako arma modeloaren salmenta %60 hazi da. Zenbait dendatan agortuta daude.
«Pistolek ez dute hiltzen, pertsonek hiltzen dute». Edo «polizia ez zaizu babestera etorriko. Zu eta zure familia tirokatua, zauritua eta bortxatua izan ostean aztarnak jasotzera etorriko da»; halako argudioak entzuten dira NRA elkarteko partaide diren zenbaitzuen ahotik —lau milioi ditu guztira—. Konstituzioaren bigarren zuzenketak babesten du eskubide hori, eta, besteak beste, Tucsongo ekintzaren inguruan beraien elkartasuna adierazi diete zauritu eta hildakoen familiei.
1993an Long Islandeko trena tirokatu zutenean senarra galdu zuen Carolyn McCarthy kongresistak urteak daramatza lege berrien alde borrokatzen, «eta berriro proposatuko ditut», esan berri duen arren, armagintzako lobby-aren aurka egitea «beti arazo izaten dela» aitortu du. Michael Bloomberg New Yorkeko alkatea da sutsuki legeen aldaketak defendatzen dituenetako bat.
Barack Obamak ere presidentetza lortzeko bere kanpainan agindu zuen su armak eskuratu eta edukitzeko legeak gogortu egingo zituela. Orain arte ez da halakorik etorri, eta badirudi bere agenda politikotik kanpora geratuko dela hain korapilatsua gerta litekeen gaia.
Beroaldian, zenbait politikarik eztabaida mahai gainean jarri dute. Baina hildakoez familiakoak bakarrik gogoratzen direnean barealdia ere etorriko da, beste askotan gertatu izan den bezala.
Urtero milaka heriotza
Ronald Reagan presidentea hiltzeko saioan zauritu zen prentsa arduradunaren izena darama Brady Campaign elkarteak;hark emandako datuen arabera, guztira 283 milioi arma daude zibilen esku. Urtero 4,5 milioi arma berry —bi milioi eskuko pistola— saltzen dira. Bigarren eskuko salerosketa bi milioi su armetakoa da. Kopuru horren eragina ere zenbakitan konpara liteke beste zenbait herrialderekin: armen eraginez, urtebetean 17 pertsona hiltzen dira Finlandian, 35Australian, 39 Ingalaterra eta Galesen, 60 Espainian, 194 Alemanian eta 200 Kanadan. Datu horietatik oso urrun daude AEBetakoak: urtean 9.500 heriotza inguru izaten baitira gutxigorabehera, su armek eraginda; eta 66.800 bala zauritu. 1968. urteaz geroztik, milioi
bat estatubatuar hil omen dira su armen eraginez.
AEBetako 22 estatutan baimenduta dago jatetxeetara armekin sartzea; Arizona, Georgia eta Virginian bezala, Tennessee estatuan ere alkohola zerbitzatzen duten tabernetan su armarekin edonor sar daitekeela erabaki berri dute.
Samuel Hoover
Legal Community Against Violence-ko abokatua
«Errazegia da arma bat eskuratzea»
Legal Community Against Violence (LCAV) 1993an San Frantziskoko California Street-en abokatu etxe ezagun batean izandako arma erasoaren haritik sortu zen. Hamar lagun hil ziren, tiratzailea tartean, eta bost lagun zauritu. Orduz geroztik, arma kontrola bultzatuko duten legeak nahi dituztenei aholkularitza zerbitzua eskaini diete. Bederatzi urte daramatza bertan lanean Samuel Hoover abokatuak.
Zer gogoeta egiten duzu Tucsongo hilketaren ostean?
Tiratzaileaz asko hitz egiten ari garela uste dut, baina ez Arizonan eta AEBetan dauden armen inguruko legeez, eta horiek nola horrelako gertakariak ahalbidetzen dituzten. Kasu honetan ez da ahaztu behar tiratzaileak zein erraz eskuratu zuen arma, nahiz eta osasun edo buruko arazoak dituen. Kontuan izan behar da armen %40 salerosketa pribatuan edo legez kanpokoan lortutakoak direla, eta horietan ez dela eroslearen buru osasunaren azterketarik eskatzen. Eta bestalde, legea hausten direnen kasuan legeak ere ez dira behar luketen bezain gogorrak. AEBetan errazegia da arma bat eskuratzea.
Eskubide garrantzizkoa eta beharrezkoa al da arma bat horren erraz eskuratzeko aukera izatea?
Gure elkartea ez dago batere ados AEBetako Auzitegi Gorena egiten ari denarekin: konstituzioko bigarren zuzenketa interpretatu du, eta edonork eskuko arma bat etxean izateko eskubidea berretsi du, geure burua defendatzeko dugun eskubidearen izenean. Ez da guk egiten dugun interpretazioa,ez eta babesten dugun ikusmoldea ere, baina Auzitegi Gorenak hala erabakita dauka. Etxean, arma ez da tresna segurua inorentzat. Askotan, etxean bertan bizi direnen, familiaren eta lagunen aurka erabiltzen baita.
Armekin eragindako biolentzia izurritea al da gaur egun AEBn?
Izurrite modukoa da hildako asko eragiten dituelako egunero, eta eragin handia duelako familietan, komunitatean, gizartean. Kanada eta Australiak gurekin dituzten antzekotasunak kontuan izanda, armen kontrol zorrotza daukate, eta ez da hemen gertatzen dena ikusten. Horregatik pentsatzen dugu araudi zorrotzagoak indarkeria mailaren beherakada ekarriko lukeela. Kontuan hartu behar da Mexikoko mugatik, esate baterako, legez kanpoko milaka arma pasatzen direla, eta guk ardura izan behar dugu kasu honetan Mexikori hori gerta ez dakion laguntzeko. Horretarako legeak gogortu behar direla uste dugu. Arrazoi ekonomikoak daude horren atzean, ordea, eta horrek indar handia du.
Zeintzuk dira arrazoi ekonomiko horiek?
Armen lobby-a izugarri indartsua da. Diru asko mugitzen dute, eta hainbat politikarirengan eragina du. Desafio modukoa da lege federalak aldatzeko proposamena egitea.
Zer egin dezake orduan kongresuak Tucsongoa bezalako sarraskiak berriro
gerta ez daitezen?
Gure elkartea sortu zenetik 25 edo 30 arau eta erabaki hartzera bultzatu ditugu politikari eta legegileak. Horiekin halako gertakariak eta beste zenbait kalte ekidingo liratekeela sinesten dugu. Garapenean dauden hainbat herrialdetan ere ez dira ikusten hemen armen erruz ditugun kalteak. Arma jabeen kontrol zorrotzagoa behar-beharrezkoa dela uste dugu, eta, horretarako, legeak gogortu egin behar dira.
Eta Barack Obama presidentea nola dabil gai honetan?
Obamak izan zuen kontrol gehiagoren aldeko politikak egiteko asmoa; hori da, behintzat, esan zuena. Baina iritzi horretakoa izanda ere, gaur egun kongresua osatuta dagoen bezala kontuan hartuta, geratu egingo lituzke proposamen horiek guztiak. Errepublikanoak izan dira armen aldeko defentsa beti egin izan dutenak. Lanean jarraituko dugu etorkizunean aldaketa gerta dadin.
Legal Community Against Violence zuen elkarteak armen legeen inguruko
aholkularitza eskaintzen du. Zein ezaugarritako bezeroak izaten
dituzue?
Publiko zabalari eskaintzen dizkiogu gure zerbitzuak dohain, baina gehienbat estatuetako legegileekin, gobernadoreekin, herrietako komunitateekin, alkate eta zinegotziekin, abokatuekin, eta bertako legegileekin ere aritzen gara —nahiz eta maila federalean zaila daukagun erabakiren bat hartzea—. Ahal dugun neurrian, armekin eragindako indarkeria ekiditeko balio dezaketen erabakiak hartzeko bidean beharrezko duten lege aholkularitza ematen diegu. Ekintzaileekin ere aritzen gara eta haien zalantzak argitzen saiatzen gara.
No hay comentarios:
Publicar un comentario