Pobrezia aberastasunean

(BERRIAn argitaratua 2011-01-26)

Amets amerikarretik at

Munduko herrialde aberatsenean zazpi lagunetik bat pobreziaren mugaren azpitik bizi da; krisiak kale gorrira eraman ditu estatubatuar asko. New Yorken, esaterako, 37.000 lagun daude etxerik gabe, tartean 14.000 haur. 

 Garikoitz Udabe. New York.

Barack Obama bart ematekoa zen hitzaldian litekeena da hitz bakar bat ere esan ez izana kale bazterrean bizi diren edo ahora zer eraman ez duten herritarrei. Amets amerikarretik at dauden estatubatuarrek estatuaren egoeran lekurik ez balute bezala. Munduko herrialde aberatsenean, baina, 2009ko erroldako datuek erakutsi dutenez, zazpi estatubatuarretatik bat pobreziaren mugaren azpitik bizi da; 305 milioi biztanletik %14. 1965. urteaz geroztik ez zen halakorik gertatu Ameriketako Estatu Batuetan. Ia 50 milioi lagunek ez zuten elikadura egokia izan, tartean hamazazpi milioi haur. Datu ofizialen arabera, pobreziaren muga pertsona bakarrarentzat urteko 10.830 dolarretan dago ezarria. Elkarrekin bizi diren bi pertsonen kasuan 14.570 dolarretan, hiru pertsonako familia batentzat 18.310 dolarretan eta lau lagunekoentzat 22.050 dolarretan. Herrialdeko batez besteko per capita errenta 47.240 dolar da.

Obama, hala ere, langabeziaren hazkundearekin arduratuta dago; hamalau milioi lagun baitaude egun lanik gabe. Troy (48 urte) Montanan dago. Abuztuan galdu zuen lana. Egun ezin du etxerik ere ordaindu, eta kalea du bizileku. «Bizitza osoan lan egin dut, eta ez daukat ezer», dio negar batean. Egunkariak banatzen hasi zen gaztetxotan, geroztik lanean aritu da, eta «ikusi zein egoeratan nagoen adin honekin, kalean eta ezer gabe», gaineratu du.

Inori ez zaio iruditzen egoera horretan egon litekeenik, baina Troyk ondo daki inor ez dagoela salbu: «47 gelatako etxea, jacuzziarekin , igerilekuarekin, limusinarekin izan dezazuela desio dizuet, baina nahiz eta hori guztia eduki, ez litzateke nahikoa izango. Niri gertatu zait…».

Sekula eman gabeko datuak

Iazko hirugarren hiruhilekoan, 288.345 etxebizitza kaleratze egin ziren eta 372.445 jabego atera ziren enkantera. Sekula eman gabeko datuak. Mike eta Taren Oregonen bizi dira, eta bikote dira. Mikek ekonomiaren egoera txarraren ondorioz lana galdu du, eta, ondorioz, «egunez egun pentsatu beharra daukagu zer egin». Taren haurdun dago, eta egun batzuetan ez duela ezer ahora eramateko esan du: «Ez nuen sekula neure burua egoera honetan imajinatu, baina bizitzak hau eman dit». Autoan lo egiten dute. Etorkizunaz hitz egiterakoan, «lana aurkitzea, bizitzeko lekua eta familia haztea» dira bien desio eta nahiak.

Jimek bost haur ditu, eta Missourin bizi da. «Dena geneukan, etxea, autoa… Baina egun batean lana galdu, eta ezin izan nuen beste bat aurkitu. Aurreztutakotik bizitzen hasi ginen, baina ez zen nahikoa». Etxea galdu zuten, eta egun hoteltxo batean bizi dira.

Jimek McDonaldsen egiten du lan, baina gutxieneko soldata irabazten duenez —7,25 dolar orduko— ezin du errenta ordaindu. «Gelatxo batean gaude, eta zorionekoa naiz jendea zubi azpian ari delako lo egiten», dio amak negar malkoak lehortzen dituen bitartean. Paul Kruse izeneko borondate oneko gizon batek emandako diru laguntzarekin iristen zaie hotel txukun bateko gela bat adina ordaintzeko.

Etxerik gabe kalean bizi direnen historiak ez dira gaur egungoak. Terry da horren adibide: 33 urte daramatza kalean bizitzen. Bi alaba eta seme bateko familia osatu zuten. Lorezain gisa lan egin zuen, eta urtean 125.000 dolar ere irabazita dago. Banandu egin zen, ordea, eta, prozesu gogor baten ondoren, dirurik gabe geratu zen. Vietnamgo marine beteranoa izandakoa, iragana eta oraina ahaztu nahi dituen gizona da. Eta, horretarako, alkohola du bere bidaide onena. Etxerik gabeko beste askok bezala.

1930eko Depresio Handiaz geroztik sekula ikusi gabeko datuak ematen ari dira azken aldi honetan: New York bezalako hiri batean 37.000 etxerik gabeko daudela diote azkeneko datuek. Horietatik 14.000 inguru haurrak dira eta 9.500 familia. 

 
Drogen mundua

Susanek 16 urte zituela alde egin zuen etxetik. Bost urte pasatu ditu etxerik gabe: «Alde batetik, gustuko dut etxerik gabekoa izateak ematen dizun askatasuna, baina, beste aldetik, inoiz ez dakizu non eskuratuko duzun zure hurrengo otordua». Kalean bizi izan da, baita aterpetxeetan ere. Egun batean, «zer egin behar dut eta zer egin nahi dut» pentsatzen jarri zela dio, eta nahiz eta orduan babes hartuta zegoen aterpetxeko jendeak zenbait erabaki hartzera bultzatu nahi izan zuten, «ni nintzen hartu nintzakeen bakarra». Eta hartu zituen: bere lehendabiziko lana eta baita apartamentu batean gelatxo bat ere lortu zituen Susanek. «Ikasketei berriro heltzea gustatuko litzaidake, eta erdi mailako diploma ateratzea».

Angelak Susanen adina zuen, 20 urte, drogaren munduan sartu zenean. Zeukan diru guztia drogan gastatzen hasi zen, baita etxeko errenta ordaintzeko erabili beharrekoa ere. Kalean geratu zen, eta ahal zuen tokian lo eginez ibili zen. Kale kantoietan, pasilloetan, hozkailu baten tamainako kartoizko kaxetan babesa hartuta… Zortzi urte eman ditu atzera eta aurrera hainbat aterpetxetan babesa noizean behin hartuz. «Benetan gogorra da. Kalean lo egin beharra eta inork ezer ez dizula egingo desio behar izatea da okerrena. Begi bat irekita eta bestea itxita lo egin behar izaten da horrelakoetan». Egoera are eta zailagoa izan da, alaba ere etxerik gabekoa baita eta kalea baitu hark ere bizileku.

Brucek (54) ederki daki drogek sortzen duten morrontza zenbatekoa den. «Erabat obsesionatua nengoen, nire arimaraino sartu ziren drogak, eta neukan guztia galdu nuen». Kartzelara joan behar izan zuen oso gaztetan, eta handik ateratakoan bere lagun batek heroinaren munduan sartu zuen. «Dirua irabazteko modu egokia zirudien. Horregatik erabaki nuen lanaldi osoa uztea eta gamelu gisa lan egiten hastea». Handik aurrera kartzelarako sartu-irtenak ugariak izan ziren, eta heroinatik crack-erako pausoa ere eman zuen. «Kalean aurkitu nintzen arte, tokirik gabe, jendeari min eginez dirua irabaziz». Kartzelatu egin zuten urtebeterako, eta han «adineko pertsona bat ikusi nuen drogengatik erabat joana, sufritzen» , eta orduan erabaki zuen ez zuela berak horrela bukatu nahi. Laguntza bila hasi zen.

Susan, Angela eta Bruce bezala asko dira kale gorrian alde batera eta bestera dabiltzanak. 

Patrick Markee. Etxerik Gabekoen Koalizio Nazionaleko analista

«Etxerik gabe daudenen kopuruak gora egingo du datozen hilabeteotan»

Markee analistaren ustez, hiru dira etxerik gabekoen kopurua haztea eragin duten arrazoiak: etxebizitzen garestitzea, administrazioen politika txarra eta gero eta latzagoa den krisi ekonomikoa.

Patrick Markeek Etxerik Gabekoen Koalizio Nazionaleko analista da, eta hamabost urte daramatza arlo horretako politiken inguruko ikerketak egiten. AEBetan etxerik gabe dauden lagunen errealitateaz eta etorkizunaz mintzatu da BERRIArekin.

2002tik etxerik gabekoen kopuruak gora egin du AEBetan. Zeintzuk dira arrazoi nagusiak?

New Yorken etxebizitza oso garestia da jendearentzat. Asko igo dira errentak azkeneko 30 urteetan, eta askoz gehiago azkeneko hamarkadan. Aldi berean, zenbait gobernuren politikek ere eragin dute etxerik gabekoen kopurua handitzea; George Bushen administrazioaren etxebizitza politikak, edota tokian tokiko gobernuena; Michael Bloomberg New Yorkeko alkatearena, esaterako. Eta krisi ekonomikoak ere, noski, lagundu du errealitate horretan guztian. New Yorkeko biztanle askok jo behar izan dute laguntza eskatzera errenta ordaindu ezin dutelako.

Zer-nolako jendea dago etxerik gabekoen artean? Ezaugarri berdinak al dituzte?

Ezpal askotako jendea dago. New Yorkeko aterpetxeetan daudenen %75 baino gehiago umeak eta familiak dira: amak umeekin dira gehienak, txiroak, eta benetan laguntza behar dutenak. Batzuk langabezian daude. Beste asko, berriz, lanean, baina ez dute apartamentu bat alokatzeko adina diru irabazten. Gero, kalean dabiltzan etxerik gabekoak daude. Horiek normalean bakarkakoak izaten dira, eta buruko edo bestelako gaixotasun oso serioak dituztenak dira.

Haurren egoera bereziki kezkagarria izango da; hunkigarria ere...

Bai, noski! Kontuan izan, gainera, haurrengan izugarrizko eragina duela etxerik gabe egoteak. Emozionalki ere. 16.000 haurrek bizi duten egoera benetan da gogorra; New Yorkeko zerbitzuetan gauero kopuru horrek egiten du lo.

Eta arrazari buruz zer diozu?

Afrikar amerikarrak eta latinoak dira gehienak. Etxerik gabekoen %53 afrikar amerikarra da. Eta %32 latinoak dira.

Oro har, zenbat jendek erabiltzen ditu eta zer-nolako zerbitzuak jasotzen dituzte bertan?

Gauero 37.000 lagunek erabiltzen dituzte zerbitzu horiek. Batzuk bakarkako pertsonentzako prestatuak daude, eta beste batzuk familientzat. Eta ematen diren zerbitzuak askotarikoak dira: baita lana aurkitzeko ikastaroak ere.

Badute bertan egoteko denbora mugarik?

Zorionez, ez. Batez bestekoa familietan bederatzi hilabete izaten da. Eta banakakoetan ere antzekoa.

Zein da etorkizunerako egiten duzuen aurreikuspena?

Hurrengo hilabeteetan etxerik gabekoen kopuruak gora egingo duela aurreikusten dugu. New Yorken langabezia handia daukagu, eta horrek eragin zuzena du. Eta alkateak eta bere administrazioak politika horiekin jarraitzen badute, zoritxarrez, oraindik ere gehiago igoko da.

Aurreikuspen horien aurrean politikariei ikusten al diezue laguntzeko jarrerarik?

Dirua banatu beharra dago, eta argi dago gehiago beharko dugula etxerik gabekoei zerbitzuak emateko, kalean ezer gabe daudenei laguntza eskaintzeko. Baina ez dugu politikariengan horretarako jarrerarik ikusten.

Etxerik gabeko asko dago bestela AEBetan?

New York eta Los Angeles dira etxerik gabeko gehien dauzkaten hiriak. Baina hiri handi edo txiki guztietan dago kopuru esanguratsua. Esku artean ditudan azkeneko datu ofizialen arabera, guztira 700.000 lagun inguru.

Nola egiten du lan Etxerik Gabekoen Koalizio Nazionalak?

70eko hamarkada bukaeran eta 80ko hasieran sortutakoak gara. Etxerik gabe daudenei edo egoera horretan geratu direnen arazoak konpontzen ahalegintzen gara. Horretarako zenbait politika dauzkagu: guztira hamabi programa etxerik gabekoen arazoak konpontzeko: jatekoa kalean banatzeko programa, umeentzako programa berezia, etxea aurkitzekoa…

Zein da garrantzitsuena?

Lehenengo programak, krisia eta onurak deiturikoak, berebiziko garrantzia du. Hitzordurik gabe, beharra duzunean, nahi duzunean, egunean bertan etorri zaitezke eta laguntza eskatu: arropa, janaria edo lotarako tokia eskuratu ditzakezu. Zerbitzu asko aurkitu ditzake edonork bertan.

Horrelako laguntza eskaintzen duen elkarte asko al dago New Yorken?

Bai, badira elkarte asko. Batzuk erlijiosoak dira.